بازار مشتقات در ایران

دولت یمن از تلاش حوثی‌ها برای ایجاد بحران ساختگی مشتقات نفتی خبر داد

وزارت خارجه یمن: شبه‌نظامیان حوثی از ابتدای آتش‌بس به دنبال ایجاد بحران ساختگی مشتقات نفتی با هدف صادر کردن مقادیر ذخیره شده به بازار سیاه جهت کسب درآمدهای سرشار هستند

• آدرس کپی شد

دبی - العربیه فارسی

• آدرس کپی شد

دولت یمن تاکید کرد که هیچ شرط یا محدودیتی برای ورود مشتقات نفتی به بنادر الحدیده (که تحت کنترل شبه‌نظامیان حوثی است) ایجاد نکرده است و اقدامات اجرا شده از زمان اعلام آتش‌بس در دوم آوریل گذشته تغییر نکرده و در تمامی بنادر کشور اعمال می‌شود.

وزارت خارجه یمن در بیانیه‌ای اعلام کرد که شبه‌نظامیان حوثی از دهم اوت، شرکت‌ها و بازرگانان مشتقات نفتی را مجبور کردند تا «قوانین و سازوکار موجود از زمان اعلام آتش‌بس را نقض کرده و مشتقات نفتی را از طریق بنادر الحدیده وارد کنند که منجر به بروز اختلال در ورود منظم کشتی‌ها می‌شود.»

در ادامه این بیانیه آمده است: «دولت یمن، خطر ناشی از اقدامات شبه‌نظامیان حوثی برای دور زدن مکانیسم موجود به هدف تسهیل واردات نفت قاچاق و ورود مواد ممنوعه را به فرستاده سازمان ملل و کشورهای حامی روند سیاسی، اطلاع داد.»

در این بیانیه تاکید شده است، «شبه‌نظامیان حوثی از ابتدای آتش‌بس، در صدد ایجاد بحران ساختگی مشتقات نفتی با هدف صادر کردن مقادیر ذخیره شده به بازار سیاه جهت کسب درآمدهای سرشار است.»

بر اساس این بیانیه 35 کشتی نفتی حامل 963 هزار و 492 تن در بندر الحدیده تخلیه شده است.

این بیانیه، شبه‌نظامیان حوثی، مسئول هرگونه بحران ناشی از فقدان مشتقات نفتی یا قیمت بالای آن معرفی کرده و خواستار وادار کردن آن‌ها به پایان دادن به این بحران ساختگی و توقف اقدامات خویش به هدف مجبور کردن شرکت‌ها و بازرگانان مشتقات نفتی به نقض رویه‌های قانونی در تمام بنادر یمن شد.

گزارش تیم کارشناسان بین‌المللی

از سویی تیم کارشناسان بین‌المللی دست‌اندرکار امور یمن در آخرین گزارش خود به شورای امنیت سازمان ملل فاش کرد که حوثی‌ها در حال ایجاد بحران ساختگی مشتقات نفتی هستند تا بازرگانان را مجبور به فروش سوخت در بازار سیاه تحت کنترل خود و کسب درآمد از طریق دریافت عوارض غیرقانونی کنند.

بر اساس این گزارش، حجم سوخت صادراتی زمینی به مناطق تحت کنترل حوثی‌ها در آوریل و مه 2021 حدود 10 هزار بشکه در روز بود که تقریبا 65 درصد از سوخت وارداتی به یمن را تشکیل می‌دهد؛ در حالی که پیش از آن، 6 هزار تن سوخت در روز بود که نشان‌دهنده روند صعودی است.

شایان ذکر است که شبه‌نظامیان حوثی، یارانه‌های نفتی را از تهران دریافت می‌کنند که آن را با قیمت‌هایی سه برابر بیشتر از قیمت‌های معمول در بازار جهانی به شهروندان فروخته و افزایش قیمت‌ پی در پی این مواد را اعمال می‌کنند که به ده‌ها برابر قیمت آن در سال 2014 رسیده است.

راه‌اندازی بازار خطرناک مشتقات مالی در ایران

حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران در مصاحبه با ایلنا خبر از راه‌اندازی بازار مشتقات مالی (Financial derivatives) در ایران داده است.

مدیرعامل بورس ایران بازار ارز را پس از تک‌نرخی شدن از بازارهایی دانسته که مشتقات مالی در آن ایجاد و فروخته خواهند شد. مشتقات مالی قراردادهایی هستندکه بر روی دارایی‌ها و کالاها با ریسک‌های مختلف منعقد شده و در بازارهای مالی مبادله می‌شوند. به عنوان نمونه مشتفات مالی آتی (Future contracts) قراردادهایی هستند که بر سر ارزش آینده یک دارایی همانند ارز و یا کالا میان دو طرف بسته شده و سپس خرید و فروش می‌شوند.

گروهی از منتقدان بازار مشتقات مالی را به کازینوهای شرط‌بندی تشبیه کرده‌اند که بیش از آن‌که به کارآمدی و رشد اقتصادی کمک کند به واسطه ناپایداری خود سیستم مالی و پولی کشورها را تهدید می‌کند. معروف است که وارن بافت از معروف‌ترین و موفق‌ترین سرمایه‌گذاران سال‌های اخیر مشتقات مالی را با سلاح‌های کشتار جمعی مقایسه کرده است. گفتنی است که ترکیدن حباب مشتقات مالی بازار وام مسکن ایالات متحده آمریکا عامل اصلی بحران عظیم اقتصادی سال ۲۰۰۸ بود.

بورس انرژی چیست؟ نحوه معامله در بورس انرژی ایران

بورس ایران بخش های مختلفی دارد، از جمله: بورس اوراق بهادار (مربوط به خریدوفروش سهام و سایر اوراق بهادار)، بورس آتی کالا، بورس کالا و بورس انرژی است. برای بسیاری از کسانی که وارد بازار بورس می شوند، سوالاتی در خصوص سایر بخش ها ایجاد می شود که بورس انرژی یکی از آن ها است. در این مقاله با بورس انرژی آشنا خواهیم شد.

بورس انرژی چیست؟

بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‏های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. حامل های انرژی شامل نفت، گاز، برق و سایر حامل‎های انرژی است. بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ با هدف ایجاد بازاری شفاف کارآمد با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.

بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور برای عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت.

انواع بازار در بورس انرژی ایران

بورس انرژی دارای دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه است که ویژگی های این دو بازار ممکن است با هم متفاوت باشد. تفاوت مهم این دو بازار این است که در بازار فیزیکی کالاها مورد معامله قرار می گیرند و در بازار مشتقه اوراق مبتنی بر کالا معامله می شود.

در جدول شماره ۱ خلاصه ای از شرایط هر دو بازار آمده است:

جدول شماره ۱: ویژگی های دو بازار فیزیکی و مشتقه در بورس انرژی
ویژگی‌ها	بازارفیزیکی	بازار مشتقه
کالای مورد معامله	کالاهای پذیرفته شده در بورس	اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می‏گیرند.
تابلوهای موجود	برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی	قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله
رینگ	داخلی و بین‌‏المللی	داخلی و بین‌‏المللی
نوع قرارداد ها	نقدی، نسیه، سلف، کشف پریمیوم	قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد

چه کسانی مجاز به خرید از بازارهای موجود در بورس انرژی ایران هستند؟

در بازار داخلی چه در حوزه برق و چه در حوزه فیزیکی اشخاص حقوقی اجازه گرفتن کد و خرید از این بازارها را دارند و در بازار بین الملل اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارند.

جدول شماره ۲: خریداران مجاز در بورس انرژی
بازار برق	بازار فیزیکی
در بازار عمده فروشی برق: شرکتهای توزیع برق و شرکتهای خرده فروشی برق	رینگ داخلی: اشخاص حقوقی که دارای پروانه بهره برداری مرتبط هستند
بازار مصرف کنندگان بزرگ برق : کلیه مصرف کنندگان برق بالا ۵ مگاوات در ساعت	رینگ بین الملل: اشخاص حقوقی تولیدی و یا بازرگانی چه در ایران و چه خارج از ایران

عرضه کنندگان عمده در بورس انرژی ایران چه کسانی هستند؟

در بورس انرژی ایران عرضه کنندگان در بخش بازار فیزیکی شامل پالایشگاه ها و پتروشیمی ها و همچنین نیروگاه های کشور که به شبکه سراسری متصل هستند. همچنین در بازار مشتقه بورس انرژی هر کدام از این عرضه کنندگان جهت تامین سرمایه می‌توانند اوراق خود را به صورت سلف چاپ و به فروش برسانند ( پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، نیروگاه‌ها).

جدول شماره ۳: لیست عرضه کنندگان حوزه نفت، گاز، پتروشیمی و سایر حامل‎های انرژی
ردیف	نام شرکت	ردیف	نام شرکت
۱	شرکت ملی نفت ایران	۱۶	شرکت پتروشیمی بندر امام خمینی
۲	شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران	۱۷	شرکت پتروشیمی جم
۳	شرکت پالایش نفت آبادان	۱۸	شرکت پتروشیمی رازی
۴	شرکت پالایش نفت اصفهان	۱۹	شرکت پتروشیمی زاگرس
۵	شرکت پالایش نفت بندر عباس	۲۰	شرکت پتروشیمی فن آوران
۶	شرکت پالایش نفت بهران	۲۱	شرکت پتروشیمی کرمانشاه
۷	شرکت پالایش نفت تبریز	۲۲	شرکت پتروشیمی مبین
۸	شرکت پالایش نفت تهران	۲۳	شرکت ذوب آهن اصفهان
۹	شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند	۲۴	شرکت زغال سنگ البرز مرکزی
۱۰	شرکت پالایش نفت شیراز	۲۵	شرکت زغال سنگ کرمان
۱۱	شرکت پالایش گاز ایلام	۲۶	واحد کک سازی و پالایش قطران زرند
۱۲	شرکت پالایش گاز خانگیران	۲۷	شرکت پروده طبس
۱۳	شرکت پالایش نفت کرمانشاه	۲۸	شرکت پتروشیمی تبریز
۱۴	شرکت پالايش نفت لاوان	۲۹	شرکت پتروشیمی شازند
۱۵	مجتمع گازی پارس جنوبی	۳۰	–

جدول شماره ۴: لیست عرضه کنندگان عمده در حوزه برق
ردیف	نام شرکت	ردیف	نام شرکت
۱	نیروگاه سیکل ترکیبی فارس، شرکت مولد نیروگاهی تجارت فارس	۱۲	نيروگاه سيكل‌تركيبي گیلان، توسعه مسیر برق گیلان
۲	نيروگاه پرند، توليد برق پرند مپنا	۱۳	نيروگاه سيكل‌تركيبي‌قم، پيوند گستر پارس
۳	نيروگاه زنبق يزد، تعاوني کارکنان نيروگاه يزد	۱۴	نيروگاه شهداي پاکدشت (دماوند )، شرکت توليد نيروي برق دماوند
۴	نيروگاه سيکل ترکيبي اروميه، تدبيرسازان سرآمد	۱۵	نيروگاه شهيد منتظري، پرشين فولاد
۵	نيروگاه سيکل ترکيبي سبلان، سبلان برق اميد	۱۶	نيروگاه کازرون، شرکت ساينا گستر پرديسان
۶	نيروگاه سيکل ترکيبي شريعتي، انديشه سازان بهين سرآمد	۱۷	نيروگاه کهنوج، شرکت توليد برق ماهتاب کهنوج
۷	نيروگاه سيکل ترکيبي نيشابور، ساينا گستر پرديسان	۱۸	نيروگاه مشهد، افق توسعه انرژي خليج فارس
۸	نيروگاه سيکل سنندج، شرکت توليد نيروي برق سنندج	۱۹	نیروگاه سیکل ترکیبی سمنان (قدس)، گهر انرژی سیرجان
۹	نیروگاه سیکل ترکیبی منتظرقائم،شرکت توسعه برق و انرژی سپهر	۲۰	نیروگاه کاشان، شرکت ساخت و بهره برداری انرژی
۱۰	نیروگاه شهید منتظرقائم، شرکت توسعه برق و انرژی سپهر	۲۱	نیروگاه آبادان، تولید نیروی برق آبادان
۱۱	نيروگاه سيكل تركيبي خوي، توليد نيروي پرتو شمس تابان	۲۲	نیروگاه سلطانیه، شرکت تولید نیروی مرکزی صبا

نحوه دریافت کد معاملاتی در بازارهای مختلف بورس انرژی

اشخاص حقوقی ایرانی که پروانه بهره برداری مرتبط دارند مجاز به خرید از بازار فیزیکی داخلی (به جز برق) هستند. اما این شرط به تنهایی کافی نیست و لازم است این افراد کد معاملاتی در حوزه بورس انرژی دریافت کنند.

جدول شماره ۵: مدارک لازم برای کد گیری جهت خرید در بورس انرژی برای اشخاص ایرانی
فیزیکی	برق
تکمیل فرم احراز هویت	تکمیل فرم احراز هویت
فرم در خواست کد اشخاص حقوقی	فرم در خواست کد اشخاص حقوقی
اساسنامه وشناسه ملی	.بیانیه ریسک
شرکت نامه	اساسنامه و شناسه ملی
آگهی روزنامه رسمی در خصوص تاسیس و آخرین تغییرات آن	شرکت نامه
آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز	آگهی روزنامه رسمی در خصوص تاسیس و آخرین تغییرات آن
کپی برابر اصل شده مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و کارت ملی	آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز
مدارک ،مجوزها و مستندات مثبته در خصوص فعالیت مشتری	کپی برابر اصل شده مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و کارت ملی
_	مدارک ،مجوزها و مستندات مثبته در خصوص فعالیت مشتری
_	فرم معرفی اطلاعات حساب مشتری

اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی نیز می‌توانند از رینگ بین الملل بازار فیزیکی بورس انرژی خرید کنند. مدارک لازم جهت گرفتن کد برای این افراد به شرح زیر است:

جدول شماره ۶: مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی جهت خرید و فروش کالا در بورس انرژی
۱.در صورتی که متقاضی شخص حقیقی باشد:	۲. در صورتی که متقاضی شخص حقوقی باشد:
الف- اشخاص حقیقی ایرانی که سرمایه آنها منشاء خارجی دارد: اصل و تصویر شناسنامه یا بازار مشتقات در ایران گذرنامه و کارت ملی	الف- اشخاص حقوقی ایرانی که سرمایه آنها منشاء خارجی دارد: روزنامه رسمی تاسیس، روزنامه رسمی آخرین تغییرات معرف صاحبان امضای مجاز.
ب- اشخاص حقیقی خارجی: اصل و تصویر گذرنامه	ب- اشخاص حقوقی خارجی :اصل و تصویر شناسنامه یا مدارک مشابه، مدرک تاسیس و مدرک نشان دهنده مشخصات و حدود اختیارات صاحبان امضای مجاز شخص حقوقی

فرآیند معاملات در بازار بورس انرژی

فرآیند معاملات در بازار بورس انرژی بسته به نوع معاملات متفاوت است. در بازار برق معاملات در صورت شارژ شدن توزیع برق ها و عرضه نیروگاه‌ها هر روز در یک زمان مشخص به صورت حراج چند قیمتی صورت خواهد گرفت. در حالی که انجام معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی ساعت مشخصی ندارد و شرایط هر روز در شرح عرضه مشخص خواهد شد. در جدول شماره ۷ فرآیند معامله در دو بازار مذکور به اختصار امده است:

جدول شماره ۷: فرآیند معامله در دو بازار برق و بازار فیزیکی بورس انرژی
فرآیند معاملات در بازار برق در بورس انرژی	فرآیند معاملات در بازار فیزیکی در بورس انرژی
ارسال سفارش با تکمیل فرم خرید برای خریدار و فرم فروش برای فروشنده قبل از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۰:۰۰	واریز ۱۰ درصد ارزش معامله مورد نظر به حساب سپرده‌گذاری با کد شناسه کارگزاری قبل از انجام معامله برای خریداران
ورود سفارشات به سیستم معاملات توسط کارگزار در مرحله پیش گشایش ۹:۳۰ تا ۱۰:۰۰	واریز مابقی وجه معامله به همراه وجه مالیات برارزش افزوده جهت تسویه
اعمال تغییرات حجمی و قیمتی در طول ساعات معاملات ۱۰ تا ۱۲	واریز وجه کالای معامله شده به حساب عرضه‌کننده پس از کسر هزینه‌ها توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه
_	تحویل کالا توسط عرضه‌کننده به خریداران در موعد مقرر

فرآیند تسویه در بازارهای بورس انرژی

فرآیند تسویه اشاره به پرداخت مبلغ قرارداد به همراه کارمزد کارگزاربه شیوه های مختلف می کند

جدول شماره ۸: فرآیند تسویه در دو بازار برق و بازار فیزیکی بورس انرژی
فرآیند تسویه معاملات در بازار برق در بورس انرژی	فرآیند تسویه معاملات در بازار فیزیکی در بورس انرژی
شرکت سپرده گذاری مرکزی هنگام انعقاد معامله، پول را از کارگزار خریدار دریافت و به کارگزار فروشنده حداکثر تا T+3 (یعنی ۳ روز بعد از روز معامله) تحویل می دهد.	تسویة نقد: در این روش وجه قرارداد ظرف مهلت تسویه به صورت نقدی توسط کارگزار خریدار به حساب تسویه واریز می‌گردد.
در پایان روز معاملاتی در صورت انجام معاملات، گزارشی از معاملات صورت گرفته تهیه و به فروشنده یا خریدار تحویل داده می شود.	تسویة خارج از پایاپای: در این روش ظرف مهلت تسویه، سند تسویه خارج از پایاپای طبق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به تائید فروشنده و کارگزار فروشنده رسیده و به همراه سایر مستندات لازم توسط کارگزار خریدار به اتاق پایاپای ارائه می‌شود.
_	تسویه با تضمین: تسویه‌ای که با ضمانت‌نامة بانکی یا از طریق گشایش اعتبار اسنادی انجام می‌شود و صرفاً در خصوص معاملات نسیه است.

کارمزدها در بورس انرژی

معاملات بورس انرژی مانند سایر معاملات بورسی شامل کارمزد می شود. بر اساس آخرین مصوبه بورس انرژی، شرح کارمزد معاملات در بورس انرژی، در حال حاضر طبق جدول ذیل است:

جدول شماره ۹: کارمزد در بورس انرژی ایران
شرح	كارمزد خريد(درصد)	سقف كارمزد خريد	كارمزد فروش(درصد)	سقف كارمزد فروش
شركت بورس انرژي	۰.۰۴	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۰۴	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
شركت سپرده گذاري مركزي	۰.۰۲۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۰۲۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
شركت مديريت فناوري	۰.۰۱۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۰۱۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
سازمان بورس و اوراق بهادار	۰.۰۳۲	۸۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۰۴۸	۱۲۰,۰۰۰,۰۰۰
شركت كارگزاري	۰.۱۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۱۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
جمع	۰.۲۶۲	۴۸۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۲۷۸	۵۲۰,۰۰۰,۰۰۰

چند نکته مهم در بورس انرژی

در این بخش چهار نکته مهم در بورس انرژی را عنوان می کنیم:

آیا مشتریان حقیقی هم می توانند از بورس انرژی خرید کنند؟

مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی امکان خرید ندارند و فقط در بازار مشتقه می توانند نسبت به خرید اوراق سلف موازی استاندارد اقدام نمایند.

آیا خرید از کالاهای بورس انرژی سهمیه ای است؟

در حال حاضر در بازار فیزیکی فقط محصول متانول برای خرید دارای سهمیه است.

تسویه در بازار فیزیکی بورس انرژی به چه ترتیبی است؟

در معاملات بورس انرژی ۱۰ یا ۲۰ درصد قیمت معامله به صورت پیش پرداخت از مشتری دریافت می شود. مابقی آن برای کالاهای داخلی ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین الملل ۵ روز کاری دریافت می شود.

آیا عرضه ها در بازار فیزیکی بورس انرژی ترتیب خاصی دارد؟

خیر، در بورس انرژی هیچ نظم یا ترتیبی برای عرضه ها وجود ندارد.

سخن آخر

بورس انرژی ایران به عنوان یکی از بخش های بازار سرمایه شناخته می‌شود و دارای دو بازار فعال فیزیکی و بازار مشتقه است. در بازار فیزیکی، کالاهای پذیرفته شده در بورس و در بازار مشتقه، اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس، مورد معامله قرار می‏‌گیرند.

بازار فیزیکی خود شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. همچنین هر یک از تابلوها دارای دو رینگ داخلی و بین‌‏المللی هستند.

در بازار فیزیکی معاملات در قالب قراردادهای نقدی، نسیه، سلف، کشف پریمیوم انجام می‎پذیرند و قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد و … نیز قابلیت معامله در بازار مشتقه را دارند. در این بازار فقط مشتریان حقوقی حق خرید دارند بجز در اوراق سلف که افراد حقیقی هم حق خرید دارند.

انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاص و ویژه‌ای دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند. عرضه کنندگان و خریداران در این بازار ویژگی هایی دارند و مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی نیز بسیار متفاوت تر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است.بازار مشتقات در ایران

اوراق قرضه امریکا چیست و چطورمی شود آن را ترید کرد؟

احتمالا بیشتر شما که این مقاله را می خوانید، با واژه بازارهای مالی آشنا هستید. بازارهای مالی به طور وسیعی اشاره به هر نوع بازاری که در آن دادوستد دارایی های مالی صورت می گیرد، دارد. برخی از این بازارها شامل: بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فارکس که بزرگترین بازار مالی جهان با بیش از 7 میلیارد دلار گردش مالی روزانه است، بازار ارزهای دیجیتال، بازار پول و بازار مشتقات است، می باشد.

بازارهای مالی برای اقتصادهای سرمایه داری، به شدت حیاتی و مهم هستند. این بازارها به دو صورت فیزیکی و غیر فیزیکی، فعالیت می کنند. زمانی که این مارکت ها دچار اختلال می شوند، بازار مشتقات در ایران نتایجی چون رکود مالی و بیکاری را رقم می زنند.

در این مقاله ما قصد داریم تا شما را با یکی دیگر از این بازارهای مالی مهم یعنی بازار اوراق قرضه ایالات متحده امریکا و عملکرد آن، آشنا کنیم. موضوعاتی که قصد داریم با شما در میان بگذاریم، به شرح زیر است:

بازار اوراق قرضه امریکا چیست، آیا بازار اوراق قرضه برای سرمایه گذاری مناسب است، آیا امکان از دست رفتن سرمایه در بازار اوراق قرضه وجود دارد، انواع اوراق قرضه، محاسن و معایب اوراق قرضه، اوراق قرضه بهتر است یا سهام، بیمه اوراق قرضه چیست، رابطه اوراق قرضه و نرخ بهره، بازده اوراق قرضه چیست و نتیجه گیری.

بازار اوراق قرضه امریکا چیست؟

بازار اوراق قرضه که نامهای دیگر آن بازار درآمدهای ثابت، بازار اعتبار، بازار بدهی یا قرض می باشد، بازاری است که سرمایه گذاران در آن دارایی های بدهی که توسط دولت ها و یا موسسات منتشر می شود را، معامله می کنند. به صورت عمومی، دولت ها با انتشار اوراق قرضه سرمایه هایشان را افزایش می دهند تا بتوانند به پروژه های در دست اقدامشان، بپردازند. موسسات هم به همین منظور دست به چاپ اوراق قرضه می زنند تا بتوانند کسب و کارهای خود را توسعه دهند و یا پروژه های موجودشان را حفظ کنند.

اوراق قرضه یا در مارکت های اولیه صادر می شوند و یا بازارهای ثانویه. در مارکت اولیه این اوراق برای اولین بار منتشر می شوند و اصطلاحا به آنها انتشار جدید گفته می شود. در مارکت اولیه، تمام مبادلات مستقیما و بدون واسطه بین صادرکننده اوراق و خریدار اوراق صورت می گیرد. ضمنا همانطور که اشاره شد، این اوراق قبلا هیچ کجای دیگر، منتشر نشده است.

ولی در مارکت ثانویه اینطور نیست. در این بازار، دارایی هایی که قبلا در مارکت اولیه خرید و فروش شده، در تاریخ های دیرتری معامله می شوند. سرمایه گذاران در مارکت ثانویه، می توانند این اوراق را از بروکرها که نقش واسطه را بین خریدار و فروشنده بازی می کنند، تهیه کنند. این اوراق در غالب های صندوق بازنشستگی، صندوق سرمایه گذاری مشترک و سیاستهای بیمه عمر، ارائه می شوند.

آیا بازار اوراق قرضه برای بازار مشتقات در ایران سرمایه گذاری مناسب است؟

درست مثل هر سرمایه گذاری دیگری باید بازگشت مورد انتظار سود را نسبت به ریسک آن، در نظر گرفت. به طبع هرچه توان ریسک کردن شما به عنوان یک سرمایه گذار در معامله ای بیشتر باشد، به همان نسبت درصد سود و زیانتان نیز، بالاتر یا پایین تر می شود.

اصطلاحا هرچقدر پول بدهید، قادر خواهید بود آش بیشتری ببرید. البته باید در نظر داشته باشید که اوراق قرضه به درد نخوری هم وجود دارند که سود بیشتری به شما پرداخت می کنند ولی ریسک بسیار بالاتری دارند. در مقابل اوراقی که وزارت خزانه داری امریکا صادر می کند، بازده کمتر ولی ریسکی نزدیک به صفر، دارد.

در کل باید گفت که سرمایه بازار مشتقات در ایران گذاری در بازار اوراق قرضه، یکی از امن ترین سرمایه گذاری ها ولی با بازده کمتری می باشد. این نوع سرمایه گذاری مناسب کسانی است که افراد محافظه کار تری هستند و فقط در جاهایی که ریسک نزدیک به صفری دارد، سرمایه گذاری می کنند.

آیا امکان از دست رفتن سرمایه در بازار اوراق قرضه وجود دارد؟

طبق آخرین تحقیقات بازار مشتقات در ایران انجام شده در همین ماه ژانویه 2022، افراد معمولا دو گروه هستند. گروه اول افرادی هستند که دنبال سرمایه گذاری در مارکت های با ریسک بسیار بسیار پایین و نزدیک به صفری هستند و گروه دوم افرادی هستند که تمایل دارند ریسک بیشتری بکنند.

در این تحقیق انجام شده مشخص شد که یکی از بازارهایی که امکان از دست رفتن سرمایه در آن بسیار بسیار پایین است، همین بازار اوراق قرضه است. در حقیقت اوراق قرضه انواع مختلفی دارند و بسته به اینکه دولتی هستند یا خیر، ریسک آنها بهتر مشخص می شود. در ادامه مقاله انواع اوراق قرضه را برای شما شرح می دهیم تا بهتر بتوانید تصمیم بگیرید.

اوراقی که خود دولت ها مثلا وزارت خزانه داری ایالات متحده منتشر می کند، یکی از کم ریسک ترین و در عین حال مطمئن ترین سرمایه گذاری ها در بازار اوراق قرضه می باشد.

انواع اوراق قرضه

اوراق قرضه بسته به اینکه توسط دولت یا موسسات صادر شود، انواع متفاوتی دارد. در ادامه ما برخی از مهمترین انواع اوراق قرضه را برای شما توضیح می دهیم.

1- اوراق قرضه موسسات corporation

در این نوع مارکت، شرکتها برای پروژه های موجود مالی، گسترش خطوط تولید، یا افتتاح امکانات جدید تولید، اوراق چاپ می کنند. اوراق قرضه موسسه ای، معمولا در زمره دارایی های اوراق بلند مدت با سررسید حداقل یک ساله قرار می گیرند.

2- اوراق قرضه دولتی

اوراق قرضه دولتی یا ملی، خریداران را بازار مشتقات در ایران وسوسه می کند تا همان ارزش اسمی یا Face Value را که روی سند اوراق نوشته شده و سررسید مشخصی دارد، بپردازند. این ویزگی ها، اوراق قرضه دولتی را برای سرمایه گذاران محافظه کار، جذاب تر می کند. زیرا بدهی های دولتی، توسط دولتی که از شهروندانش مالیات می گیرد یا برای هزینه هایش پول چاپ می کند، حمایت می شود. در کل این نوع اوراق قرضه، کم ریسک ترین اوراق هستند.

این اوراق در امریکا، Treasuries یا خزانه داری نام دارد و امروزه به هر طریق، فعال ترین و دارای بیشترین نقدینگی می باشند. اوراق قرضه خزانه داری کوتاه مدت یا همان T-Bill، اوراق قرضه کوتاه مدت خزانه داری دولت امریکا است که توسط وزارت خزانه داری با سررسید یک ساله یا کمتر، منتشر می شود.

اوراق قرضه میان مدت یا T-note، یکی دیگر از انواع اوراق قرضه قابل فروش دولت امریکا است که نرخ بهره ثابتی دارد و سررسید آن بین یک تا ده سال است.

سومین نوع آن، اوراق قرضه بلند مدت یا همان T-bond است که یکی دیگر از انواع اوراق قرضه دولت فدرال ایالات متحده با سررسید بالای بیست ساله می باشد.

3- اوراق قرضه شهرداری ها

Municipal bonds یا کوتاه تر شده آن “muni bonds” اوراق قرضه شهرداری ها است که معمولا توسط ایالات، شهرها، مناطق خاص، مناطق عمومی، مدارس، فرودگاهها یا بنادر عمومی و یا دیگر مناطق تحت سیطره دولت که به دنبال جمع آوری پول برای پروژه های متنوع هستند، منتشر می شود.

این اوراق در سطح فدرال ها، شامل مالیات نمی شوند و همچنین می توانند در ایالت ها یا سطوح مالیاتی عمومی، معاف از مالیات بشوند. این اوراق مناسب سرمایه گذاران آگاه به مالیات است و همین فاکتورها، آنها را برای سرمایه گاری جذاب تر می کنند.

این اوراق دو نوع هستند: 1- اوراق تعهد بخش عمومی (general obligation bond or GO) 2- اوراق درآمدی (revenue bond).

4- اوراق قرضه حمایت شده توسط وام های مسکن MBS

این نوع اوراق توسط وام های مسکن جمع آوری شده از املاک مسکن منتشر می شود که به وسیله وثیقه های خاص، گرو گرفته شده است. کسانی که این نوع اوراق را خریداری می کنند، در حقیقت به خریداران مسکنی که از طریق قرض دهندگانشان خرید کرده اند، وام پرداخت می کند. به طور عمومی، سود اینها ماهانه، سه ماهه و شش ماهه می باشد.

5- اوراق قرضه مارکت های نوظهور

این نوع اوراق توسط دولت ها و کمپانی های واقع در اقتصاد مارکت های نوظهور، چاپ می شود. این نوع اوراق فرصت های سرمایه گذاری پر سودتر وعالی تری ارائه می دهند. ولی به همان نسبت دارای ریسک بالاتری نسبت به اوراق قرضه داخلی و گسترش یافته تر، هستند.

محاسن و معایب بازار اوراق قرضه

اگر شما امروز نزد شرکتهای مشاوره مالی در امور سرمایه گذای در بازارهای مالی بروید، اکثر آنها سبدی متنوع را به شما پیشنهاد می دهند که حتما قسمتی از آن، به بازار اوراق قرضه تخصیص داده می شود. خوشبختانه بازار اوراق قرضه بازار متنوعی است و دارای نقدینگی بالاتر و نوسانات کمتری نسبت به سهام ها است. ولی به همان نسبت در طول زمان، بازگشت سود کمتری دارد و شامل مسائل اعتباری و انقضای قبل از تاریخ سررسید و ریسک های نرخهای بهره می شود. در بازار مشتقات در ایران کل سرمایه گذاری افراطی روی اوراق قرضه برای افق های دراز مدت، غیرمنطقی به نظر می رسد.

محاسن سرمایه گذاری در مارکت اوراق قرضه

اولین ویژگی بازار اوراق قرضه این است که نسبت به سهام ها دارای ریسک و نوسان کمتری است. دومین ویژگی آن، تنوع بسیار زیاد آن در نوع و فرد یا مکان صادرکننده است. سومین بازار مشتقات در ایران حسن اوراق قرضه این است که اگر از دولت ها یا موسسات معتبر مالی خریداری شود، فعال ترین و دارای بالاترین نقدینگی می باشد. آخرین ویژگی اوراق قرضه این است که دارندگان اوراق قرضه در زمان های ورشکستگی، نسبت به سهام داران وضعیت بهتری دارند.

معایب سرمایه گذاری در مارکت اوراق قرضه

اولین عیبی که بر بازار اوراق قرضه وارد است، بازده کمتر سود آنها است. اگر یادتان باشد گفتیم که چون اوراق قرضه ریسک کمتری دارند، به همان اندازه بازده سود یا بازگشت پول آنها، کمتر می باشد. دومین عیب آنها این است که خرید مستقیم این اوراق تقریبا برای سرمایه گذارن معمولی، امکان پذیر نیست. آخرین ایرادی که بر بازار اوراق قرضه وارد است این است که این اوراق در مقابل ریسک های اعتباری و خطرات نرخهای بهره، آسیب پذیرند.

اوراق قرضه بهتر است یا سهام؟

اوراق قرضه در چند مسئله مهم با سهام ها متفاوت هستند. اوراق قرضه نشان دهنده بودجه های قرضی است (بودجه هایی که به وسیله قرض دادن ایجاد می شوند)، در صورتیکه سهام ها خودشان مولد و پدید آورنده بودجه ها هستند.

اوراق قرضه یک صورتی از اعتبار است که در آن قرض گیرنده (صادر کننده اوراق) باید اصل پول بعلاوه سود آن را در سررسید مشخصی، به صاحب اوراق پرداخت کند. ولی سهام ها به صاحبانشان قول هیچ بازگشت اصل سرمایه یا سودی نمی دهند. اوراق قرضه، به خاطر حمایت های قانونی و ضمانت هایی که نسبت به اعتباردهندگان آنها تعریف شده، از سهام ها کم ریسک تر هستند.

سهام ها به طور ذاتی از اوراق پرریسک تر هستند و پتانسیل های بالاتری برای سود یا زیان دارند. ولی نکته مشترک هردو این مارکت ها؛ چه اوراق و چه سهام ها، این است که بازارهایی فعال با نقدینگی بالایی هستند.

قیمت اوراق قرضه نسبت به تغییرات نرخهای بهره، به شدت حساس است و قیمتهای آنها نسبت به نرخهای بهره، به طور معکوس حرکت می کند. از طرفی دیگر قیمت سهام ها، نسبت به تغییرات آینده ای سودبخش و رشدی بالقوه، حساس هستند.

بیمه اوراق قرضه چیست؟

فارغ از اینکه سرمایه گذاری در بازار اوراق قرضه یک سرمایه گذاری امن محسوب می شود و مناسب افراد محافظه کار است، ولی شما این امکان را دارید تا اوراق قرضه خودتان را بیمه کنید. بیمه اوراق قرضه، یک نوع بیمه است که خریدار اوراق قرضه هزینه آن را پرداخت می کند. این بیمه، تضمین سود شما در سررسید و پرداخت اصل سرمایه شما را در زمانهای بحران و عدم پرداخت، ضمانت می کند.

منتشرکنندگان اوراق قرضه این نوع بیمه را خریداری می کنند تا رتبه اعتباری خود را افزایش دهند تا میزان سودی را که باید پرداخت کنند کاهش دهند و اوراق قرضه را برای سرمایه گذاران بالقوه، جذاب تر کنند.

رابطه اوراق قرضه و نرخ بهره

اگر معامله گر بازار فارکس باشید، به اهمیت نرخهای بهره در اقتصاد کلان کاملا واقف هستید. در حقیقت نرخ بهره مبلغی است که قرض دهنده از قرض گیرنده، کسر می کند. از نقطه نظر فاندامنتال، یکی از اخبار بسیار مهم با شدت تاثیر بالا، اخبار مربوط به نرخ بهره است.

سرمایه گذاران بازار اوراق قرضه هم مثل خیلی از معامله گران دیگر، سعی دارند تا نهایت سود را از سرمایه گذاری شان، ببرند. برای رسیدن بازار مشتقات در ایران به این مهم، آنها باید مدام چشمشان به نوسانات هزینه های قرض گرفتنشان باشد.

به عنوان مثال در بازار فارکس، افزایش یا کاهش نرخهای بهره باعث قوی تر یا ضعیف تر شدن ارز کشور مورد نظر می شود. حال باید دید این افزایش یا کاهش نرخ بهره، چه تاثیری در مارکت اوراق قرضه دارد.

اوراق قرضه و نرخهای بهره یک ارتباط معکوس با هم دارند. یعنی با بالا رفتن نرخ بهره، اوراق قرضه کاهش پیدا می کند و بالعکس. این مسئله یک توجیه منطقی هم دارد. زمانیکه هزینه قرض گرفتن بالا می رود یا اصطلاحا به صرفه نیستند (منظور نرخهای بهره افزایش می یابند)، اوراق قرضه معمولا کاهش پیدا می کنند.

بازده اوراق قرضه چیست؟

بازده اوراق قرضه یا همان Bond Yields، مبلغی است که سرمایه گذار روی اوراق قرضه اش، دریافت می کند. بازده اوراق قرضه می تواند تعاریف مختلفی داشته باشد ولی یکی از ساده ترین این تعاریف، یکسان سازی بازده اوراق قرضه با نرخ کوپن آن است.

بازده فعلی اوراق قرضه، در حقیقت عملکرد قیمت اوراق و کوپن آن یا پرداخت سود آن می باشد که درصورت متفاوت بودن قیمت اوراق با ارزش اسمی آن، از بازده کوپن آن صحیح تر و دقیق تر می باشد.

رابطه بازده اوراق قرضه و قیمت آن

نکته قابل توجه ارتباط وارونه قیمت اوراق قرضه و بازده آن است. بازده اوراق قرضه و قیمت آن، با هم ارتباطی معکوس دارند. وقتیکه قیمت اوراق قرضه افزایش می یابد، بازده آن کاهش پیدا می کند.

برای مثال، فرض کنید یک سرمایه‌گذار اوراق قرضه‌ای را خریداری می‌کند که سررسید آن در پنج سال با نرخ کوپن سالانه 10 درصد و ارزش اسمی 1000 دلار است. هر سال، این اوراق قرضه 10٪ یا 100 دلار به عنوان بهره به این سرمایه گذار، پرداخت می کند. ارزش اسمی 1000 دلار تقسیم بر 10% نرخ کوپن می شود.

نتیجه گیری

اگر شما تمایل به سرمایه گذاری در بازارهای مالی دارید، و دنبال یک سرمایه گذاری مطمئن هستید و نمی دانید که کدام بازار امن تر است، قطعا بازار اوراق قرضه مناسب شما است. همانطور که متوجه شدید، بازار اوراق قرضه نقدینگی بالا، ریسک پایینتر و به همان نسبت بازده کمتری را به شما می دهد.

شاید زمانیکه با تنوع اوراق قرضه مواجه شوید، باز هم این سوال برایتان پیش بیاید که، کدام نوع از انواع اوراق قرضه مناسب و مطئن تر است. در این صورت می توانید سراغ اوراق منتشر شده دولتی مثل اوراقی که توسط وزارت خزانه داری امریکا منتشر می شود، بروید.

آشنایی با بازارهای بورس ایران

اغلب کارگزاری‌ها در بازار اوراق بهادار(سهام) فعال می‌باشند ولی حضور در سایر بازارها برای تمامی کارگزاری‌ها صدق نمی‌کند و درصورتی‌که شما فکر می‌کنید که علاوه بر بازار اوراق ممکن است در بازارهای دیگری فعالیت نمایید بایستی در انتخاب کارگزاری خود دقت بیشتری خرج دهید و جستجوی دقیق‌تری را انجام دهید.

به گزرش سایت خبری ساعد نیوز،

تقسیم بندی انواع بازار بورس در ایران

در ایران انواع بورس به 4 دسته تقسیم می شود که در هر کدام از آن ها شرکت هایی مشغول به فعالیت هستند. این 4 دسته عبارتند از:

1. بورس اوراق بهادار
2. فرابورس
3. بورس کالا
4. بورس انرژی

البته در جهان بورس ارز هم یکی از انواع بورس است که در آن ارزهای خارجی خرید و فروش می­شوند. اما در ایران، بورس ارز برای معامله و تبادل ارزهای خارجی وجود ندارد و خرید و فروش ارز به صورت دستی و در صرافی­ ها یا بازار آزاد انجام می شود.

در ادامه 4 دسته بورس فعال در ایران را توضیح می ­دهیم تا با ویژگی های هر کدام آشنا شوید. از بورس اوراق بهادار که پرسابقه ­ترین بورس ایران است تا بورس انرژی که جدیدترین بورس راه ­اندازی شده در کشور است.

انواع بورس در ایران

بورس اوراق بهادار: در بازار بورس اوراق بهادار سهام شرکت ­ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت، خرید وفروش می­ شوند و بیشتر سرمایه ­گذاران بازار بورس، در این بخش از بورس فعال هستند.

فرابورس: سهام شرکت هایی که نتوانسته اند به بازار بورس اوراق بهادار راه پیدا کنند، در فرابورس معامله می شوند. در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس ساده تر از بورس است.در کشورهای دیگر بازار فرابورس برای خرید و فروش سهام شرکت هایی است که شفافیت کافی ندارند یا سودآوری آن ها به مراتب کمتر از بازار بورس است.در ایران، فرابورس از پاییز سال 1388 وارد میدان شد. مهم ترین وظیفه فرابورس، سازمان دهی شرکت هایی است که می­خواهند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند.فرابورس خود به بازارهای اول، دوم، سوم و بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز) دسته بندی می شود و شرکت ها بازار مشتقات در ایران بر اساس ریسک سرمایه گذاری، شفافیت صورت های مالی، میزان بدهی و … در این دسته ها قرار می­گیرند.

بورس کالا: در این بازار کالاهای مختلفی همچون محصولات پتروشیمی، فلزی، کشاورزی و … وجود دارد که معمولاً اشخاص حقوقی در آن در نقش خریدار ظاهر می گردند. هم چنین در این بازار کالاهایی همچون سکه و زعفران که در قالب قرارداد مشتقه (آتی) مورد معامله قرار می گیرند وجود دارد که عموماً افراد حقیقی در این حوزه بسیار فعال هستند و درصورتی که قراردادها منجر به تحویل فیزیکی بشود از طریق این بازار انجام خواهد پذیرفت.

بورس انرژی: در این بازار کالاهای حوزه انرژی مانند برق، برخی از محصولات پتروشیمی مانند متانول و بشکه های نفت مورد معامله قرار می گیرد.

همان طور که مشاهده می فرمایید تمامی بازارهای مورداشاره با توجه به علایق افراد حقیقی و سطح ریسک پذیری آن ها می تواند از جذابیت های زیادی برخوردار باشد. بنابراین هرچه دسترسی شما به بازارهای فوق بیشتر باشد این موضوع برای شما می تواند مناسب تر باشد. لازم به ذکر است که اغلب کارگزاری ها در بازار اوراق بهادار(سهام) فعال می باشند ولی حضور در سایر بازارها برای تمامی کارگزاری ها صدق نمی کند و درصورتی که شما فکر می کنید که علاوه بر بازار اوراق ممکن است در بازارهای دیگری فعالیت نمایید بایستی در انتخاب کارگزاری خود دقت بیشتری خرج دهید و جستجوی دقیق تری را انجام دهید.