سطوح مقاومت کلیدی نفت

تأثیر رکود معاملات نفت بر بازار فلزات گرانبها

به گزارش الفباخبر ، رکود بازار نفت در معاملات روز گذشته بر بازار فلزات گرانبها هم تاثیر گذاشت و مانع از ادامه روند صعودی طلا و نقره شد. بر این اساس روز گذشته و در آخرین روز معاملاتی هفته، طلای آتی دسامبر با ۱۳.۵۰ دلار کاهش به قیمت ۱۸۴۵ دلار در هر اونس و نقره آتی دسامبر در بازار کومکس نیویورک با ۰.۲۰ دلار کاهش به قیمت ۲۴.۵۶ دلار در هر اونس معامله شد.

بیشتر بخوانید:

تهاتر نفت و برنج میان ایران و پاکستان صحت دارد؟

قیمت نفت به ۸۰ دلار در هر بشکه رسید

قیمت جهانی نفت در 29 آبان 1400

بازارهای جهانی سهام روز گذشته روند ترکیبی داشتند. در ایالات متحده هم دو شاخص از سه شاخص اصلی روند نزولی داشته و تنها شاخص نزدک افزایش یافت. نگرانی از موارد فزاینده ابتلا به کووید – ۱۹ در اروپا و بخش‌هایی از آسیا بر بازارهای سهام تاثیرگذار بوده است. اتریش از روز دوشنبه وارد یک قرنطینه سراسری می‌شود و آلمان در حال شروع یک قرنطینه نسبی است. افزایش موارد ابتلا به کووید – ۱۹ در اقتصادهای بزرگ جهان باعث نگرانی در مورد کند شدن روند بهبود اقتصاد جهانی شده و به نوبه خود بر قیمت نفت خام تاثیر گذاشته و در همین راستا قیمت نفت خام اخیرا به پایین‌ترین سطح شش هفته گذشته خود سقوط کرد. پس از نگرانی‌های تورمی به گفته تحلیل گران پتانسیل وقوع «رکود تورمی» افزایش یافته که این مساله منجر به کاهش رشد اقتصادی و افزایش تورم خواهد شد. با این حال همه این موارد با گزارش‌های سودآور شرکت‌ها در سه ماهه سوم سال که نزدک و اس‌اندپی۵۰۰ را در نزدیکی سطوح رکوردی حفظ کرده، جبران شده است.

ارزش لیر ترکیه بار دیگر روند کاهشی در پیش گرفته و در برابر دلار آمریکا به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسیده است. دلیل این روند نزولی کاهش نرخ بهره بانک مرکزی ترکیه با وجود افزایش تورم عنوان شده است.

در بازارهای کلیدی خارجی شاخص دلار آمریکا بار دیگر روند افزایشی در پیش گرفت و در نزدیک به بالاترین سطح ۱۵ ماهه ایستاد. قیمت نفت خام نیمکس بار دیگر کاهش یافت و هر بشکه نفت خام در حدود ۷۷ دلار معامله شد. قیمت‌ها در طول معاملات یک شبه به پایین‌ترین سطح ۶ هفته گذشته خود رسیده بود چرا که تحلیل‌گران معتقدند بازار نفت خام در کوتاه مدت بالاترین سطح قیمت خود را فتح کرده است. شایعاتی شنیده شده است مبنی بر اینکه احتمالا ایالات متحده و چین برای تعدیل قیمت بنزین از ذخایر استراتژیک نفت خود استفاده خواهند کرد. بازده اوراق قرضه ده ساله خزانه‌داری ایالات متحده روز گذشته به ۱.۵۵۵ درصد رسید و تنها برای یک مقایسه جالب است بدانیم که در حال حاضر بازده اوراق باند ده ساله آلمان در محدوده منفی ۰.۳۲۸ درصدی معامله می‌شود.

از دیدگاه فنی، روند صعودی معاملات آتی طلای دسامبر از مزیت فنی کلی کوتاه مدت برخوردارند. مکث اخیر قیمت‌ها به معنای قوت گرفتن روند نزولی نیست چرا که همچنان قیمت‌ها در نمودارهای میله‌ای روزانه در روند صعودی شش هفته‌ای مشاهده می‌شوند. هدف بعدی صعودی قیمت طلا دستیابی به سطح مقاومت ۱۹۰۰ دلار در هر اونس و هدف بعدی نزولی قیمت‌ها رسیدن به زیر سطح حمایتی ۱۸۰۰ دلار در هر اونس است. سطح مقاومت نخست طلا در بالاترین سطح قیمت معاملات روز پنجشنبه یعنی ۱۸۷۳.۳۰ دلار در هر اونس و سطح مقاومت دوم در بالاترین سطح قیمت معاملات هفته یعنی ۱۸۷۹.۵۰ دلار در هر اونس است. سطح حمایتی نخست طلا ۱۸۳۹ دلار در هر اونس و سطح حمایتی دوم ۱۸۳۰ دلار در هر اونس عنوان شده است.

روند صعودی معاملات آتی نقره دسامبر علیرغم روند نزولی روز گذشته همچنان از مزیت فنی کلی کوتاه مدت برخوردار است. هدف بعدی صعودی قیمت نقره دستیابی به سطح مقاومت ۲۶.۱۳ دلار در هر اونس و هدف بعدی نزولی قیمت‌ها رسیدن به زیر سطح حمایتی ۲۳ دلار در هر اونس است. سطح مقاومت نخست نقره در بالاترین سطح قیمت معاملات روز پنجشنبه یعنی ۲۵.۲۳ دلار در هر اونس و سطح مقاومت دوم در بالاترین سطح قیمت معاملات هفته یعنی ۲۵.۴۹ دلار در هر اونس مشاهده شده است در حالی که سطح حمایتی نخست نقره بر روی ۲۴.۵۰ دلار در هر اونس و سطح حمایتی دوم بر روی ۲۴.۲۵ دلار در هر اونس قرار گرفته است.

کاهش قیمت نفت خام – نفت چقدر می تواند پایین بیاید؟

قیمت نفت خام این ماه را با حرکتی وحشتناک شروع کرد و منجر شد WTI موقتاً به بالای سطح 130.00 دلار برسد. این میزان بالاترین حد قیمت نفت در 13 سال اخیر بوده است. از آن زمان قیمت ها 26 درصد کاهش یافته است.

نمودار قیمت ماهانه نفت خام WTI

نفت خام: محدودیت های عرضه در مقابل رکود تقاضا

در حالی که بیشتر افراد شروع به دیدن این افزایش قیمت در قیمت بنزین می‌کنند، سوال بزرگ‌تر در اینجا خط سیر قیمت نفت و محرکهای احتمالی در دو طرف سکه است. در سمت عرضه، چشم انداز ادامه اختلال در تولید جهانی نفت وجود دارد که البته می تواند بر قیمت ها تأثیر بگذارد. اما، در سمت تقاضا نیز نگرانی هایی وجود دارد زیرا چین اخیراً با افزایش تعداد کووید، بخش‌هایی از کشور را قرنطینه کرده است.

اینکه چقدر این تعادل در آینده باقی می‌ماند جای سئوال دارد، اما موضوع کووید هنوز در چین در حال پیشرفت است، بنابراین ممکن است تاثیر واقعی اختلال در میزان تقاضا هنوز کامل نشده باشد.

از نمودار هفتگی می‌توانیم دید بهتری از این بازگشت قیمت ها داشته باشیم و در عین حال میتوانیم بر روی برخی سطوح کلیدی مورد علاقه تمرکز کنیم.

نمودار قیمت هفتگی نفت خام WTI

نفت خام – حمایت های بعدی

در این مرحله WTI اساساً کل صعود اوایل ماه مارس را معکوس کرده است و ما دوباره به نقطه شروع بازگشته ایم. بنابراین، اگر قیمت پایین تر برود، منعکس کننده خالص ضرر در نمودار ماهانه خواهد بود. همچنین اگر کندل استیک ماهانه به این ترتیب، با یک فتیله بلند در بالای یک شمع نزولی بسته شود، احتمال بیشتری برای بازگشت عمیق‌تر وجود خواهد داشت.

ما هنوز کاملاً به آنجا نرسیده‌ایم، زیرا هنوز دو هفته به پایان کندل ماهانه باقی مانده است، و در حال حاضر پتانسیل حمایت در چند نقطه کلیدی در نمودار وجود دارد.

در این مرحله، قیمت ها به شدت کاهش یافته است، بنابراین استراتژی های صعودی، سناریوهای بازگشت قیمت در کوتاه مدت خواهند بود. و در چند سطح امکان چنین بازگشت هایی وجود دارد.

حمایت بعدی حدود 91.77 دلار است که یک سوئینگ پایین در معاملات اواخر سال 2013 است. این سطح در طول شکست اخیر کمی مقاومت در راه صعود ایجاد کرد. در زیر آن سطح مورد توجه دیگری در حوالی 84.05 دلار وجود دارد که قبلاً یک سطح مقاومت و سوئینگ پایین بوده است. سطح مشابه دیگری در حدود 76.90 دلار وجود دارد و آخرین افت حمایت در نمودار در 66.60 دلار است.

تحلیل تکنیکال اتریوم؛ سه شنبه 19 بهمن 1400/ شکست مقاومت کلیدی اتریوم

با افزایش شتاب حرکت اتریوم، قیمت آن بالاتر از منطقه مقاومت کلیدی 3000 دلاری قرار گرفت و در ناحیه مثبت بالاتر از تراز 3050 دلار و میانگین متحرک ساده 100 (یک ساعته) باقی ماند.

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از آکادمی هلاکوئی، در نمودار ساعتی جفت ارز ETH/USD می بینیم که در طول این حرکت افزایشی، قیمت بالاتر از چند خط روند نزولی کوتاه مدت در حدود 3000 دلار و 3080 دلار شکسته شده است. این جفت ارز حتی مقاومت 3120 دلاری را شکست و به بالاترین قیمت سالانه خود یعنی 3190 دلار هم رسید. در حال حاضر، اتر با قیمت 3164 دلار در حال ترید شدن است.

اولین سطوح مقاومت کلیدی نفت مقاومت در مسیر احیای قیمت، نزدیک به سطح 3160 دلار و یک خط روند نزولی متصل قرار داشت که تا این لحظه پشت سر گذاشته شده است. حرکتی قاطع بالاتر از مقاومت 3160 دلاری می تواند جرقه ای برای شروع یک افزایش دیگر باشد. مانع اصلی بعدی نزدیک به سطح 3200 دلار در مقابل گاوها قرار می گیرد. شکست قیمت بالاتر از سطح 3200 دلار احتمالاً در کوتاه مدت حرکت به سمت سطوح 3350 و 3380 دلاری را در پی خواهد داشت.

اگر اتریوم نتواند حرکت خود را بالاتر از تراز 3160 و 3180 دلار ادامه دهد، با یک اصلاح نزولی تازه مواجه می شود. اولین حمایت در این روند نزولی نزدیک به سطح 3115 دلار به کمک گاوها سطوح مقاومت کلیدی نفت خواهد آمد. حمایت بعدی نیز نزدیک به سطح 3080 دلار قرار دارد.

شکست نزولی زیر سطح 3080 دلار منجر به افت بیشتر قیمت خواهد شد. در این حالت، حمایت بعدی نزدیک به سطح 3000 دلار و SMA-100 قرار خواهد داشت. پایین تر از حمایت اخیر، ریسک یک اصلاح نزولی بزرگ شدت می گیرد.

MACD ساعتی برای جفت ارز ETH/USD در منطقه صعودی شتاب خود را از دست می دهد.

نفت ۱۵۰ دلاری در راه است؟

: نفت‌ خام تحت تاثیر عواملی چون افزایش شدید تقاضا برای سوخت، محدودیت ظرفیت تولیدی پالایشگاه‌ها، افت موجودی ذخایر نفتی و محدودیت ظرفیت مازاد عرضه، در مسیر رسیدن به سطح قیمتی ۱۵۰دلاری قرار دارد. طلای سیاه همچنان روند رو به‌ رشد خود را در بازار حفظ کرده و با توجه به ریسک‌های پرشمار در سمت عرضه، انتظارات درباره تقویت قیمت این کامودیتی بالا رفته است. مجله فارن‌پالیسی با در نظر گرفتن چنین عواملی، پیش‌بینی کرده است که بهای نفت تا سپتامبر۲۰۲۲ به سطح ۱۵۰دلار در هر بشکه می‌رسد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از دنیای اقتصاد؛طلای سیاه تحت‌تاثیر افزایش شدید تقاضای سوخت، ظرفیت محدود پالایشی، افت ذخایر نفتی و ظرفیت تولید محدود در مسیر ۱۵۰دلاری شدن قرار گرفته است. این در شرایطی است که قیمت نفت خام در روز جمعه بار دیگر افزایش پیدا کرده و حالا بهای شاخص‌های کلیدی معاملات آتی نفت خام در بازارهای جهانی، از ۱۲۰ دلار در هر بشکه بالاتر رفته است.

افزایش مدوام بهای نفت در بازارهای جهانی با رشد تقاضای سوخت در آمریکا، ترس از اختلال در عرضه محدود کنونی و نگرانی‌های ژئوپلیتیک درباره جنگ روسیه و پرونده اتمی ایران همراه شده است. در شرایطی که نفت آمریکا در مسیر ثبت هفتمین رشد متوالی هفتگی خود است، نشریه فارین پالیسی در گزارشی مدعی شده که قیمت طلای سیاه به‌زودی به ۱۵۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید. این گزارش می‌گوید که بهای طلای سیاه تحت‌تاثیر عواملی چون رشد بی‌رویه تقاضای سوخت، خالی شدن موجودی‌های ذخایر نفتی، دشواری اعمال تغییرات عمده در روند صنعت پالایشی و محدودیت شدید ظرفیت اضافه عرضه به صورت بی‌وقفه به رشد خود ادامه خواهد داد. تحریم نفتی روسیه، احتمال بروز شوک‌های شدید عرضه از سوی لیبی و تولیدکنندگان سطوح مقاومت کلیدی نفت نفت دریایی آمریکا، تقاضای فزاینده برای پر کردن مجدد ذخایر نفتی و احتمال عدم‌حصول توافق میان ایران و قدرت‌های بین‌المللی که مانع از بازگشت نفت ایران می‌شود، دیگر عواملی هستند که به افزایش هر چه بیشتر بهای طلای سیاه در ماه‌ها و هفته‌های آتی دامن خواهند زد. هر چند که لغو تحریم‌های ایران، شیوع مجدد موج‌های جدید کووید در کشورهای مختلف و احیای صادرات نفت ونزوئلا می‌توانند ورق را برگردانند و قیمت‌ها را تا حدی کنترل یا رشد آنها را محدود کنند؛ اما واقعیت این است که در چنین سناریویی هم مشکلات اساسی بازار، بالاخص در بخش عرضه سر جای خود هستند و باز هم می‌توان انتظار افزایش مجدد قیمت‌ها را داشت.

نفت خام در مسیر ثبت رشد مجدد هفتگی

با افزایش تقاضا برای سوخت در ایالات متحده، بهای نفت در روز جمعه افزایش یافت و طلای سیاه در مسیر افزایش هفتگی دیگری قرار گرفت. رشد بی‌سابقه مصرف بنزین و گازوئیل در آمریکا، تقاضا برای سوخت و قیمت نفت خام در بازارها را به سطوح بالاتری فرستاد؛ آن هم در حالی که ترس از اختلال احتمالی عرضه در اروپا، از این فاکتور افزایشی حمایت کرد. البته هشدارهای جدید کرونایی چین در شهرهای پکن و شانگهای، در ساعات ابتدایی معاملات جمعه بهای طلای سیاه را کاهش داد، اما پس از آن دوباره قیمت‌ها روند صعودی خود را در پیش گرفتند. همچنین احتمال اعتصاب گسترده کارگران صنعت نفت نروژ در کنار بن‌بست تازه در مذاکرات میان ایران و قدرت‌های بین‌المللی بر سر احیای توافق هسته‌ای، قیمت‌ها را به سمت سطوح بالاتر هل داد.

تا زمان تنظیم این گزارش در ساعت ۱۵:۳۰ روز جمعه به وقت تهران، بهای هر بشکه نفت خام وست تگزاس اینترمدییت با افزایشی ۹۰/ ۰دلاری نسبت به جلسه معاملاتی پیشین، به ۴۱/ ۱۲۲دلار رسید که نشانگر رشد ۷۴/ ۰درصدی رشد این شاخص در روز جمعه است. همچنین بهای نفت برنت نیز افزایش ۸۰/ ۰درصدی داشت و به قیمت ۰۷/ ۱۲۴دلار در هر بشکه معامله می‌شد. این شاخص نسبت به قیمت بسته‌شده جلسه معاملاتی روز پنج‌شنبه یک دلار افزایش یافت. با افزایش کلی قیمت‌ها طی دو ماه گذشته، بهای نفت برنت در مسیر چهارمین افزایش متوالی هفتگی خود قرار دارد و شاخص وست تگزاس اینترمدییت نیز درصدد ثبت هفتمین رشد هفتگی پیاپی است.

نفت ۱۵۰دلاری تا پایان سپتامبر؟

در پی همه‌گیری کووید-۱۹ و جنگ روسیه و اوکراین، جهان با بحران انرژی بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. قیمت بنزین در ایالات متحده از ۵ دلار در هر گالن گذر کرده است، در حالی که هزینه‌های انرژی در اروپا نیز همچنان در سطوح بسیار بالایی است. دولت بایدن تمام محدودیت‌ها را کنار گذاشته و شروع به آزاد کردن نفت از ذخایر استراتژیک آمریکا کرده است. آمریکا همچنین در ماه‌های اخیر بارها دست به دامن عربستان سعودی شده تا تولید خود را افزایش دهد. درخواستی که در گذشته به‌دفعات توسط رهبران سعودی نادیده گرفته شد و بالاخره پس از ماه‌ها مقاومت، در اوایل ماه ژوئن ریاض تسلیم شد و اعلام کرد که تولید خود و ائتلاف نفتی اوپک‌پلاس در ماه جولای و آگوست را افزایش خواهد داد.

به گزارش نشریه فارین پالیسی، چنین اقداماتی برای مصرف‌کنندگان بی‌اثر بوده و قیمت‌ها کاهش نیافته‌اند. در واقع، احتمالا قیمت‌های نفت به افزایش خود ادامه خواهند داد و تا پایان ماه سپتامبر به ۱۵۰دلار در هر بشکه خواهند رسید ــ چنین سطح قیمتی از سال ۲۰۰۸ به این سو مشاهده نشده است. دولت بایدن نیز برای جلوگیری از شوک قیمتی آتی نفت خام نمی‌تواند کار چندانی انجام دهد. برای رخ دادن چنین سناریویی ۴ دلیل عمده وجود دارد که به بررسی آنها می‌پردازیم.

تقاضای فزاینده سوخت و چالش‌های تولیدی پالایشگران

دلیل اول رخ دادن شوک نفتی، بسیار اساسی است؛ زیرا با وجود افزایش بهای طلای سیاه، به نظر نمی‌رسد مصرف فرآورده‌های نفتی در حال کاهش باشد. در واقع، پس از آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین در اواخر ماه فوریه، مصرف فرآورده‌ها در آمریکا طی سال ۲۰۲۲ تقریبا ثابت باقی مانده است. اعتماد مصرف‌کنندگان در آمریکا به شرایط بسیار کم است و به همین دلیل، آمریکایی‌ها کالاها را در مقادیر بسیار زیاد خریداری می‌کنند. همچنین با وجود اینکه دائما درباره رکورد تورمی و رکود قریب‌الوقوع اقتصادی صحبت می‌شود، رشد اقتصادی و رشد مشاغل نسبتا سر جای خود باقی می‌ماند. در ماه‌های جولای تا آگوست معمولا شاهد افزایش مصرف سوخت‌های حمل‌ونقل مانند بنزین و گازوئیل در ایالات متحده هستیم، زیرا آمریکایی‌های بیشتری برای تعطیلات یا سفرهای چندروزه در ماه‌های گرم تابستان به جاده می‌زنند.

سایر اقتصادهای بزرگ نیز تقاضای فزاینده‌ای را تجربه می‌کنند. پس از چند هفته قرنطینه کووید-۱۹ در شهرهای مهمی مانند شانگهای، اقتصاد چین در حال بازگشت به شرایط عادی است، هر چند واردات سوخت چین به دلیل موجودی خوب انبارهای این کشور کمتر شده است. مصرف بنزین در اروپا کمتر از سطح پیشاکووید-۱۹ است و احتمالا به دلیل تلاش‌های اتحادیه برای کاهش واردات نفت از روسیه، پایین خواهد ماند. با این وجود، تقاضا در خارج از ایالات متحده و در داخل این کشور همچنان قوی است و طی هفته‌ها و ماه‌های آتی نیز باید منتظر رشد شدید تقاضا از سوی چین باشیم.

دلیل دوم پیچیده‌تر است و به روش‌های تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی مربوط می‌شود. با توجه به اینکه تولید بنزین و گازوئیل در پالایشگاه پیرو متدهای مشخص، پیچیده و زمان‌بری است و هر پالایشگاه برای تولید محصولات خاص در مقادیر مشخص طراحی شده، تغییر در توان تولید پالایشگاهی امری پرهزینه، زمان‌بر و بسیار دشوار است. جهان با همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ ظرفیت پالایشی خود را کاهش داد و بسیاری از پالایشگاه‌های اروپایی و آمریکایی تعطیل شدند. اما واقعیت این است که در سال ۲۰۱۹ نیز به دلیل کاهش حاشیه سود و تقاضای نامشخص، پالایشگران به دنبال کاهش ظرفیت تولید خود بودند. همچنین اضافه شدن مباحث اقلیمی، گسترش تولید خودروهای برقی و تعهدات مربوط به انتشار آلاینده‌ها که خطر کاهش تقاضا را به همراه دارند، شرکت‌ها را از سرمایه‌گذاری‌های تازه و ساخت پالایشگاه‌های جدید بر حذر داشت. در نتیجه، رونق مصرف فعلی، تقاضا برای بنزین و گازوئیل را عملا به سطوحی بالاتر از ظرفیت پالایشی موجود جهان رسانده است.

اثر افت شدید موجودی‌های نفتی

در چنین شرایطی عامل سوم افزایش قیمت نفت در آینده نزدیک خود را نشان می‌دهد. درحالی‌که قیمت‌های نفت و فرآورده‌های آن در حال ثبت سطوح بالای بی‌سابقه‌ای هستند، شرکت‌ها و کشورها می‌توانند از موجودی‌های نفتی که در آن نفت و فرآورده‌های آن را ذخیره‌سازی می‌کنند، استفاده کنند. اما این موجودی‌ها نیز با سرعتی حیرت‌انگیز و بی‌سابقه در تاریخ، در حال اتمام هستند. این سومین دلیلی است که چرا قیمت‌های نفت خام همچنان در حال افزایش است. در واقع، در چنین شرایطی حتی کاهش مصرف نیز نخواهد توانست مانع از رشد بیشتر قیمت‌ها سطوح مقاومت کلیدی نفت شود؛ زیرا شرکت‌ها و دولت‌ها، باید به خرید نفت برای پر کردن مجدد موجودی‌های خود ادامه دهند. به طور مثال، برنامه دولت آمریکا برای آزادسازی ۲۶۰میلیون بشکه نفت خام در فاصله اکتبر ۲۰۲۱ تا اکتبر ۲۰۲۲، باعث می‌شود این کشور در پاییز سال‌ جاری دوباره برای پر کردن ذخایر خود اقدام کند؛ اما تقاضا در سطح بسیار بالایی است و در ماه‌های آتی احتمالا تقویت هم بشود، از این رو آزادسازی ذخایر نخواهد توانست تاثیر چشمگیری بر کاهش قیمت‌ها بگذارد. اما در شرایطی که بازار همچنان با قیمت‌های بالا، تقاضای فزاینده و عرضه ناکافی روبه‌روست، تقاضای آمریکا، دیگر کشورها و شرکت‌ها برای پر کردن ذخایر نفت خام بر فشار تقاضا بر بازار خواهد افزود و قیمت‌ها را افزایش می‌دهد.

محدودیت عرضه و بحران ظرفیت مازاد

دلیل چهارم صعودی باقی ‌ماندن روند قیمت نفت خام، مساله عرضه است. در شرایط عادی تولیدکنندگان با پمپاژ نفت بیشتر به سطوح بالاتر تقاضا پاسخ خواهند داد؛ اما واقعیت این است که در حال حاضر مقدار بسیار اندکی از ظرفیت مازاد تولید نفت در جهان باقی ‌مانده است. آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان، تولید خود را تا ۷۲۰‌هزار بشکه در روز افزایش خواهد داد. با این حال، تردید سرمایه‌گذاران درباره تزریق پول بیشتر برای تولید نفت، کمبود خطوط لوله و نیروی کار موردنیاز برای بهره‌برداری از چاه‌های جدید، افزایش تولید بیشتر در سال ۲۰۲۳ را عملا در آمریکا ناممکن می‌کند. سازمان اوپک به رهبری عربستان سعودی نیز ظرفیت مازادی کمتر از ۲ میلیون بشکه در روز دارد که با تصمیم اخیر افزایش تولید ۶۰۰‌هزاربشکه‌ای برای جولای و آگوست، این ظرفیت مازاد به کمی بیش از یک‌میلیون بشکه در روز رسیده است. البته کارشناسان انتظار ندارند اوپک و متحدانش از پس افزایش تولید ۶۰۰‌هزاربشکه‌ای اخیر خود بربیایند، زیرا بسیاری از کشورها حتی نتوانسته‌اند تولید منطبق بر سهمیه‌های قبلی خود را انجام دهند.

همچنین شوک عرضه تحریم‌های غرب علیه روسیه که شامل ممنوعیت واردات نفت این کشور از سوی اتحادیه اروپاست، اهمیت کلیدی در بخش عرضه دارد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا تخمین زده‌ است که با کاهش تولید روسیه، ۲میلیون بشکه در روز از عرضه جهانی مختل می‌شود که بسیار بیشتر از مقداری است که ایالات متحده و اوپک می‌توانند پوشش دهند. در چنین شرایطی که ظرفیت افزایش تولید واقعی اوپک و متحدانش تنها حدود یک‌میلیون بشکه در روز است، هر شوک جدیدی در بخش عرضه می‌تواند به بحران قیمتی بزرگ در بازار منجر شود. برای مثال، اگر لیبی به روند اخیر خود ادامه دهد که هر چند ماه یک‌بار شاهد قطع حدود یک‌میلیون بشکه در روز از صادرات این کشور بوده‌ایم، بازار با شرایط مصیبت‌باری از نظر عرضه روبه‌رو خواهد شد. همچنین با آغاز فصل توفان‌ها، می‌توان منتظر از دست رفتن بیش از ۱۵‌درصد کل تولید نفت آمریکا در مقاطع زمانی مختلف بود که هر بار شوک تازه‌ای به بازار وارد می‌کند و قمیت‌ها را بالاتر خواهد برد. ضمن آنکه، در صورت به نتیجه نرسیدن قطعی مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های بین‌المللی و عدم‌رفع تحریم‌های نفتی ایران، بازار باز هم با ناامیدی نگرش خود نسبت به قیمت‌ها را بازبینی خواهد کرد و می‌توان انتظار سطوح بالاتری را هم داشت.

تکرار سناریوی ۲۰۰۸ یا ترمز بازار؟

بیشتر کارشناسان معتقدند قیمت نفت به دلایلی که در بالا ذکر شد، در ماه‌های آینده روندی افزایشی خواهد داشت. هر چند نمی‌توان با قطعیت سطوح مقاومت کلیدی نفت محدوده این رشد را مشخص کرد؛ اما برآورد منطقی اکثر کارشناسان، حاکی از رشد در محدوده ۱۳۰ تا ۱۵۰دلار در هر بشکه است. در واقع، هنگامی که بهای طلای سیاه به بالاتر از ۱۵۰ دلار در هر بشکه برسد، تخریب تقاضا به دلیل عدم‌صرفه اقتصادی و گران بودن بیش از حد نفت، رخ می‌دهد. آخرین باری که چنین اتفاقی رخ داد، در اواسط سال ۲۰۰۸ میلادی بود؛ هنگامی که سقوط و تخریب تقاضا با یک بحران مالی بی‌سابقه جهانی همراه شده بود که اقتصاد جهان را تا لبه فروپاشی مطلق پیش برد. در آن زمان، همزمان با بحران مالی در اقتصاد ایالات متحده و تسری آن به سایر اقتصادهای غربی و جهانی‌سازی‌شده، بهای نفت تا ۵/ ۱۴۷ دلار بر بشکه پیشروی کرد؛ اما این بار و پس از بحران عظیم کووید، می‌توان انتظار داشت که بهای طلای سیاه بالاترین رکورد قیمتی ثبت‌شده در تاریخ خود را هم بشکند و پس از ثبت اوج قیمتی جدید، با تخریب تقاضا مواجه شود.

در طرف مقابل، گزینه‌های اندکی نیز برای عملی نشدن چنین سناریویی وجود دارد. اگر ایران و قدرت‌های بین‌المللی به سطوح مقاومت کلیدی نفت توافقی ــ هر چند محدود ــ در زمینه هسته‌ای دست پیدا کنند، آمریکا و قدرت‌های غربی و شرقی بیش از هر زمان دیگری مشتاق سرازیر شدن نفت ایران به بازارهای جهانی هستند. بازگشت نفت ایران به بازار جهانی، می‌تواند موثرترین ترمز برای بهای طلای سیاه در کوتاه‌مدت و میان‌مدت باشد، بالاخص که تخمین زده می‌شود ایران حدود ۱۰۰میلیون بشکه نفت خام روی دریا و در نفتکش‌ها ذخیره‌سازی کرده و با رفع تحریم‌ها، درصدد عرضه فوری آن به مشتریان در بازار است. همچنین زمزمه‌های بازگشت نفت ونزوئلا به بازار نیز می‌تواند تاثیراتی در بازار داشته باشد، هر چند که تاثیر آن بی‌تردید به اندازه بازگشت نفت ایران نیست؛ زیرا صنعت نفت ونزوئلا بسیار آسیب‌ دیده و به مدت‌ها زمان برای سرمایه‌گذاری و توسعه عملیاتی نیاز دارد تا بتواند نقشی چشمگیر در بازار جهانی ایفا کند. شیوع موج دیگری از کووید در کشورهای بزرگ و صنعتی نیز می‌تواند ترمز قیمت‌ها را دست‌کم برای چند هفته بکشد و مانع افزایش قیمت‌ها شود؛ اما واقعیت این است که گزینه چندان دیگری که بتواند تاثیری کلیدی در بازار داشته باشد، برای تولیدکنندگان یا مصرف‌کنندگان باقی نمانده است.

اندازه‌گیری مقاومت رویای قدیمی نفت

به وسیله دستگاههای نمودارگیری و اندازه‌گیری مقاومت سازند در پشت لوله‌های جداری، می‌توان میزان اشباع سیال پشت لوله‌ها و همچنین سیال دور از دهانه چاه را با استفاده از نتایج حاصل از راندن نمودار و تعدادی از روابط نمودارگیری بدست آورد.

دستورعمل‌هایی برای راندن نمودارهای دما

1 – برای عملیات معمول، شرایط تزریقی و یا تولیدی چاه (دبی و دما) باید برای 48 ساعت قبل از عملیات در حالت پایدار باشد.

2 - معمولاً از نمودار دمای چاه بسته نسبت به نمودار دما، اطلاعات بیشتری در مورد پروفایل جریان در حالت جریانی به دست می‌آید. هر زمانی که ممکن است باید نمودار دما را در حالت چاه بسته انجام داد. در موارد بسیاری راندن پیاپی نمودارهای حالت چاه بسته در به دست آوردن پروفایل جریان کمک خواهند کرد.

3 - تا جایی که ممکن است باید سعی شود از نشت سطحی و تزریق میزان زیاد گریس به لوله مغزی در عملیات تزریقی جلوگیری کرد.

4 - بهترین نمودار دمایی زمانی به دست می‌آید که برای اولین بار داخل چاه می‌شود، زیرا در این حالت، آشفتگی در نتیجه حرکت نمودار درون چاه به حداقل ممکن می‌رسد؛ برای نمودارگیری در جهت بالا هم باید از کمترین سرعت ممکن کابل استفاده شود.

ج - چـگالی سنـج ( Gradiomanometer )

این دستگاه به گونه‌ای طراحی شده است که تغییرات شیب فشار را در داخل چاه اندازه‌گیری می‌کند. این عمل با اندازه‌گیری فشار در دو نقطه مختلف (تعبیه شده در دستگاه) انجام می‌شود که براساس آن می‌توان به نوع سیال موجود در چاه پی برد. فشار در هر نقطه نسبت به وزن سیال اندازه‌گیری می‌شود که این کار توسط (Bellows) صورت می‌گیرد.

کاربرد نمودارهای چگالی

تشخیص مچالگی (collapse) لوله‌‌ی پوششی.

تشخیص محل ورود سیال به حفره چاه (Entry point).

تشخیص محل ورود سیال به داخل کفشک لوله مغزی.

تشخیص نقطه عبور سیال از آستری (Liner Lap).

د - قطـرسنـج ( Caliper )

در این ابزار دستگاه بازوهای مخصوصی حول محور ثابتی وجود دارند. بازوها توسط مترهایی که به آنها وصل هستند، نسبت به تغییرات قطر چاه بازتر و جمع‌تر می‌شوند (همیشه به دیواره چاه چسبیده‌اند). این تغییرات باعث تغییر مقاومت یک مدار الکتریکی می‌شود.

این تغییرات روی نمودار به صورت تغییرات قطر نسبت به عمق چاه نشان داده می‌شوند. این ابزار در داخل قسمت بدون پوشش چاه (Open hole) برای مشخص کردن قطر حفره استفاده می‌شود.

دیواره‌های فلزی چاه معمولاً باید قطری ثابت داشته باشند. ولی اتفاق می‌افتد که در حین تولید از چاه و یا در اثر تماس با گاز اسیدی با قشری از مواد زائد پوشانده می‌شود، بدیهی است در اندازه قطر لوله تغییر حاصل می‌شود. اصولاً با مشخص کردن همین تغییرات، وضع لوله بررسی می‌شود. این امر در مورد دیواره بدون پوشش چاه نیز صادق است که ممکن است در اثر اندود شدن، از قطر آن کاسته شده یا در حین تولید و همراه با سیال قسمتهایی از آن جدا شده و ریزش کند (تورم لایه‌های گل رس Shale) باعث کم شدن قطر می‌شود.

اندازه‌گیری قطر چاه و بررسی وضع لوله‌ها به کمک ابزار مخصوص Caliper Tools صورت می‌گیرد. این ابزار به وسیله‌ سیم و تحت کنترل به داخل چاه فرستاده می‌شوند و در مسیر پایین رفتن یا بالا آمدن از چاه قطر لوله‌ها را اندازه‌گیری می‌کند.

انواع ابزار قطرسنج (Caliper Tools)

1 – به صورت فنرهای نازکی که توسط دو سرشان حول یک محور Caliper Arms قرار گرفته‌اند و در مسیر حرکت با دیواره چاه تماس دارند. در اثر ازدیاد قطر، بازتر و در حالت کم شدن قطر جمع‌تر می‌شوند.

این تغییرات (باز شدن و جمع شدن) توسط عامل الکتریکی به سطح زمین منتقل و ضبط و سپس با مقایسه با قطر اولیه، وضع جدید آن مشخص می‌شود.

این ابزار فقط برای اندازه‌گیری قطر به کار می‌رود و سوراخهای ایجاد شده در روی دیواره فلزی چاه در اثر خورندگی به وسیله این دستگاه مشخص نمی‌شود.

2 – ابزار اندازه‌گیری با شاخکهای متحرک خاصی (Feeler) وجود دارد که شاخکها حول یک محور دایره‌ای شکل قرار دارند. در مسیر حرکت این شاخکها، حتی محل وجود سوراخهای کوچک روی دیواره فلزی چاه را مشخص می‌کنند و در هر لحظه نسبت به قطر لوله تغییرات موجود در آن را نشان می‌دهند. تغییرات این شاخکها توسط عامل مکانیکی بر صفحه ضابطی که درون دستگاه است ثبت می‌شود. پس از آن دستگاه را از چاه خارج کرده و صفحه ضابط را بیرون آورده و توسط ماشین مخصوص تغییرات خوانده می‌شود. این‌ ابزار بسیار حساس هستند و عمق سوراخهای به وجود آمده را تا 0.003 اینچ اندازه‌گیری می‌کنند. در این حالت بعضی ابزار ماکزیمم و حداقل عمق سوراخهای موجود را در هر لحظه نشان می‌دهند.

مورد دیگری که باید در ابزار قطرسنج رعایت شود این است که ابزار را تا عمق مورد نظر در چاه پایین برد. در مسیر پایین رفتن در چاه، شاخکها به صورت مهار شده هستند و زمانی که شروع به بالا آمدن از چاه می‌کنند، مهار شاخکها به طور اتوماتیک (توسط یک عامل مکانیکی) آزاد می‌شود که در این حالت دیگر نمی‌توان به عمق پایین‌تر رفت زیرا باعث گیر افتادن ابزار می‌شود.

گفتنی است: این ابزار با دقت، قطر داخلی و وضع لوله‌های پوششی و مغزی را بررسی می‌کند. برای انجام این کار، ابزار توسط قطریابهای چند محوره که به طور دقیقی توسط هم‌مرکزکننده‌های مربوطه در حالت مرکزیت قرار می‌گیرند عمل بازرسی را اجرا می‌کند. محورها با کمک حسگرهای نصب شده در آنها، به طور پیوسته حداقل و حداکثر قطر داخل لوله را اندازه‌گیری می‌کنند. محورهای چندگانه مورد بحث طوری تنظیم و نصب شده‌اند که نوک محورها فقط نیم اینچ با یکدیگر فاصله دارند.

در بدترین شرایط نیز می‌توان از کارکرد درست ابزار اطمینان کامل داشت. این مشخصات باعث می‌شود ابزار مورد نظر وسیله‌ای بسیار خوب برای تشخیص نقایص لوله از قبیل خوردگی، مشبک بودن سوراخ، شکستگی و مسطح شدن باشد. میزان گسترش این نقایص نیز توسط این ابزار قابل اندازه‌گیری است.به دلیل تجهیز ابزار با 20، 30، 40 و 60 حسگر مجزا، قطر داخلی به طور دقیق قابل اندازه‌گیری است. نتیجه اندازه‌گیری به صورت فرکانسهای متغیر همزمان به خارج چاه انتقال می‌یابد، خاصیت دیگر دستگاه که کمک بزرگی به دقت آن می‌کند، کنترل دلخواه محورها از نظر باز کردن و بستن آنها از بیرون چاه است.

از نمودار قطرسنج برای اندازه‌گیری قطر داخلی چاه حفره باز یا تغییرات ایجاد شده در پوشش جداری چاهها استفاده می‌شود. این ابزارها را می‌توان به تنهایی یا همراه سایر نمودارها استفاده کرد. معمولا ابزار نمودارگیری همراه پرتو گاما داخل چاه رانده می‌شود. یکی از موارد عمده استفاده از این نمودار برای به دست آوردن دقیق حجم یا ظرفیت داخلی چاه برای تعیین مقدار سیمان برای سیمانکاری پشت لوله جداره و تعیین نقاط شسته شده است.

در نمودارهای قطرسنج در حالتهای زیر ممکن است تغییرات و نوساناتی مشاهده کرد:

الف- آسیب‌دیدگی جداری یا آستری:

به دلیل کاهش قطر، این امر به آسانی قابل مشاهده است و از این طریق می‌توان عمق آسیب‌دیدگی جداری یا آستری را تعیین کرد.

ب- رسوب املاح و کریستالهای نمک روی جداری یا آستری:

با مشاهده‌ همزمان این نمودار و نمودار اشعه گاما، این امر مشخص می‌شود.

این قطر سبب تغییراتی در نمودارهای دبی‌سنج (افزایش در سرعت چرخش) و چگالی‌سنج (افزایش چگالی) در عمق مورد نظر خواهد شد.

نمونه‌ای از یک نمودار P.L.T

نمودار اضمحلال حرارتی نوترون (T.D.T)

دستگاه ثبت منحنی نمودار زمان زوال حرارتی نوترون یکی از مهمترین دستگاههای نمودارگیری در مهندسی نفت است. اهمیت ویژه این دستگاه شباهت آن به منحنی نمودار‌های الکتریکی است، با این تفاوت که نمودار T.D.T بطور عمده در چاههای دارای لوله‌ی جداری (لوله پوش) رانده می‌شود.

موارد کاربرد دیگر این نمودار عبارتند از :

1-تعیین نواحی هیدروکربوری.

2-تشخیص سطح تماس آب وهیدروکربور (آب و نفت، گاز ونفت یا گاز و آب ) درون چاه.

3-بررسی پیشرفت مخروطی آب (WATER CONING) وقتی اختلاف فشار بین دو نقطه خیلی زیاد باشد.

4-بررسی پیشرفت مخروطی گاز (GAS CONING) آب رانش کرده و بخار نفت تولید می‌شود.

5-ارزیابی درصد اشباع آب.

6-ارزیابی چاههای قدیمی.

7-تشخیص مشکلات تولید.

8-تهیه‌ی اطلاعات برای برداشت ثانویه از مخزن.

9-بررسی نحوه عملکرد لایه‌های مختلف مخزن در اثر تولید.

10-تعیین اثر اسیدکاری سنگ مخزن.

نکاتی ضروری درباره نمودار T.D.T

1-نمودارهای جذب پالس نوترون (از جمله T.D.T) ابزارهایی هستند که معمولاً در چاه لوله‌پوش رانده می‌شوند.

2-قبل از عملیات نمودارگیری، لازم نیست چاه بسته شود.

3-عمده‌ترین کاربردهای آن، اندازه گیری تخلخل، درجه اشباع آب و تشخیص گاز است.

4- این ابزار از یک منبع نوترونی پالسی استفاده می‌کند.

5-اشعه‌های گامای ناشی از برخوردهای غیرکشسان در چند ده میکرو ثانیه اول ایجاد می‌شوند و در اندازه‌گیریهای جذب نوترونهای حرارتی استفاده ندارند.

6-اشعه‌های گامای جذبی به طور عمده از چند ده میکروثانیه اول بعد از شلیک تا حدود 1000 میکروثانیه یا کمی بیشتر به وجود می آیند.

7-منحنی سیمگای سازنده برای محاسبات درجه اشباع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

8-منحنی نسبت N/R ، شبیه تخلخل کالیبره نشده است.

9-از هم پوشانی نرخ شمارش گیرنده‌های نزدیک و دور برای تشخیص گاز استفاده می‌شود.

10- منحنی سیگمای درون چاه، سطح مقطع جذب سیالات درون چاه را مانیتور می‌کند.

11- سطح مقطع جذب آب بدون نمک و نفت تقریبا مشابه است، لذا ابزارهای جذب پالس نوترون نمی‌توانند نفت را از آب بدون نمک در سازند تشخیص دهند.

12 به عنوان یک قانون ساده، حداقل شرایط لازم برای به دست آوردن نتایج رضایت بخش در محاسبات اشباع، درجه شوری آب PPMNACL50000 است.

13- ابزارهای جذب پالس نوترون، ابزارهای خوبی برای تشخیص لیتولوژی نیستند.

14- عمق بررسی اندازه‌گیری تقریبا IN 8-18 است.

15- بهترین سیالی که می‌تواند در چاه وجود داشته باشد، آب با درجه شوری بالا (بیش از PPMNACL50000 ) است.

16- نمودارهای جذب پالس نوترون، به طور مرتب برای تعیین محل نواحی تخلیه نشده هیدروکربنی در نواحی تکمیل نشده قبل از مسدود کردن و ترک چاه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

17- گاز، بدترین سیالی است که می‌تواند در چاه وجود داشته باشد.

18- میانگین گیری وزنی از چند بار نمودارگیری، روش خوبی برای کاهش خطاهای ناشی از ماهیت آماری برای اندازه‌گیریهای هسته‌ای است.

19- سرعتهای متداول نمودارگیری در محدوده 20 تا 30 فوت در دقیقه است.

20- نمودارهای جذب پالی نوترون، برای پیگیری تغییرات در اشباع نفت و آب و حرکت سطوح تماس آب / نفت وگاز/ نفت مفید هستند.

نمودار (CHFR) (Cased Hole Formation Resistivity)

اندازه‌گیری مقاومت در پشت لوله جداری یک رویای قدیمی در زمینه نفت بوده است.

به وسیله دستگاههای نمودارگیری و اندازه‌گیری مقاومت سازند در پشت لوله‌های جداری، می‌توان میزان اشباع سیال پشت لوله‌ها وهمچنین سیال دور از دهانه چاه را با استفاده از نتایج حاصل از راندن نمودار و تعدادی از روابط نمودارگیری بدست آورد. امروزه پیشرفت این دستگاهها باعث دقیق‌تر بودن اطلاعات و داده‌ها حتی داده‌های پشت لوله‌های جداری شده است.

در دهه 1930 شرکت شلمبرژه اولین لاگهای الکتریکی حفره باز را معرفی کرده و صنعت در آن زمان متوجه شد که احتیاج فراوانی به ارزیابی زونهای تولیدی از پشت لوله‌های جداری هزاران چاه تکمیل شده دارد. برای بدست آوردن مقاومت پشت جداری، نشت از لوله‌های جداری به سازند باید اندازه‌گیری شود. هرچند به صورت ساده در تئوری این عمل ساده است ولی در عمل اندازه‌گیری مقاومت پشت جداری بسیار مشکل است چون اختلاف زیاد الکترومغناطیسی بین لوله جداری فولادی و سازند‌های زمین وجود دارد. لوله جداری فولادی 000/000/000/1 ( 10) تا ( 10) بار از سازند هادی‌تر است و نفوذپذیری آن 10 تا 200 برابر بیشتر است. با توجه به این بازه وسیع می‌توان گفت که سیگنالهای کوچک سازند بوسیله سیگنالهای بزرگ لوله‌ی جداری محصور می‌شوند.

در خلال 60 سال گذشته، تعداد زیادی طرح در حد تئوری، روش و طراحی برای محاسبه دقیق مقاومت پشت لوله‌ی جداری مطرح شد، این طرحها شامل لاگهای الکتریکی و روشهای القایی هم می‌شود.

بسیاری از روشهای ارائه شده برای تشخیص عیب و مشکل با شکست مواجه شده‌اند که دلیل آن را می‌توان بهینه کردن فضای الکترودها، تنوع در مقاومت الکترودها و تنوع در ضخامت لوله جداری و اثر پوسته ذکر کرد. مقدار جریان واقعی که از سازند نشت پیدا می‌کند نسبت به جریان در لوله‌ جداری خیلی کمتر است. تنوع در مقاومت لوله جداری به خاطر اختلاف در تلورانس، مواد شیمیایی، خردگی و شکستگی در زمان ساخت است.

مهمترین هدف در راندن این دسته از نمودارها

1- محاسبه تغییرات درجه اشباع سیال مخزن با زمان شامل مقاومت لایه‌های جارو شده، سدهای جریانی و.

2- محاسبه حرکت سطح تماس هیدروکربن- آب

فیزیک ابزار (CHFR)

این دستگاه برای تشخیص سطح تماس مقاومت مخصوص سازند پشت CASING را اندازه‌ می‌گیرد، به این صورت که جریان الکتریکی را درون لوله جداری تزریق کرده و قبل از آنکه به سطح برسد از طریق CASING به بالا و پایین هدایت می‌شود که بخش کوچکی از جریان درون سازند نفوذ می‌کند و بر می‌گردد و با استفاده از همان بخش خیلی کوچک، مقاومت را اندازه می‌گیرد.

وقتی CHFR در چاه رانده می‌شود، الکترودهای پایین به وسیله چنگکهایی که درون CASING چسبیده و توسط الکترودهای بالا یا بازوهای بالا جریان درون CASING هدایت می‌شود، جریان را می‌گیرد.

در این حالت CASING در حکم یک بوبین (سیم‌پیچ) عمل می‌کند، به این ترتیب که مقداری از جریان را به درون سازند القاء می‌کند، سپس این جریان توسط الکترودی که در سطح واقع شده است، اندازه را‌ می‌گیرد. که با توجه به اختلاف پتانسیل به وجود آمده می‌توان مقدار مقاومت مخصوص سازند را به دست آورد.

قابل ذکر است که هد بازو‌های CHFR از الماس ساخته شده است تا جریان الکتریکی را به راحتی از خود عبور دهد. مقادیر مقاومت مخصوص معمول سازند در حدود 109 برابر مقاومت فولاد جداری است، جریان اندازه‌گیری نفوذی به سازند باعث یک افت ولتاژ قسمت جداری می‌شود و چون مقاومت جداری در حد دهم میکرو اهم است ( به عنوان نمونه 0.3 mv) جریان نفوذی به سازند بسیار کم در حد چند میلی‌آمپر است.اختلاف پتانسیل اندازه‌گیری شده توسط CHFR در حد نانو ولت است.