ریسک نرخ بهره چیست

تحدب مثبت و منفی

نرخ بهره

برای این که شما عزیزان مفهوم نرخ بهره را بهتر متوجه شوید در ابتدا آن را با ذکر یک مثال ساده توضیح خواهیم داد. فرض کنید شما به یک کیسه برنج خریده اید دوست تان به شما پیشنهاد می کند که اگر کیسه برنج را به او بدهید سی روز بعد به شما دو کیسه برنج خواهد داد.ریسک نرخ بهره چیست

این پیشنهادی پر ریسک است چرا که ممکن است اتفاقات غیر منتظره ای رخ دهد که مانع از به وقوع پیوستن جریان قرارداد شما بشوند اتفاقاتی از این قبیل:

• ممکن است شما چند روز بعد و پیش از موعد مقرر فوت کنید
• ممکن است شخص مقابل فوت کند
• شاید تا ماه دیگر دولت طبق مصوبه ها مجبور به جلوگیری از واردات برنج مورد نظر شما به کشور شد
• یا شاید پزشک شما تا قبل از سر رسید ماه آتی شما را به علت بیماری ناگهانی از خوردن برنج منع کند
• و هزاران احتمال دیگر

مفهوم کلی نرخ بهره:

هر روزه با بالا رفتن تورم و پایین آمدن ارزش پول و سرمایه، افراد وام گیرنده موظف به پرداخت نرخی معین به وام دهنده ها جهت مانع شدن از کاهش ارزش پول پرداختی و دریافتی در امروز و زمان آتی می شود. این نرخ پرداختی همان نرخ بهره یا Interest rate می باشد.

همه شما می دانید که در صورت درخواست وام از بانک شما موظف می شوید که پس از دریافت مبلغ درخواستی، در زمان پرداخت مبلغی اضافه تر بر مبلغ دریافتی به بانک تحویل بدهید که در زمان عامیانه تر سود وام خوانده می شود.

علت پرداخت سود وام این است که شما وام دریافتی را به صورت اقساط و خرد خرد به بانک پرداخت می کنید، در این مدت به علت افزایش تورم ارزش پول یا سرمایه کاهش می باید، بنابراین بانک و سایر وام دهنده ها از طریق دریافت سود یا همان بهره هم از کاهش ارزش پول جلوگیری می کنند هم باعث ایجاد فرصت سرمایه گذاری خواهند شد.

شما عزیزان می توانید از طریق باز کردن حساب سپرده گذاری در بانک نیز برای خود فرصت سرمایه گذاری تولید کنید، بدین صورت که پس از افتتاح حساب، بانک جهت ممانعت از پایین آمدن ارزش سرمایه شما، طبق قرارداد از پیش تعیین شده در تایم های مشخص مبلغی تحت عنوان سود یا بهره به شما می پردازد. در واقع نرخ بهره یکی از اصلی ترین عوامل مالی در زمان برداشت از سرمایه می باشد.

بررسی رابطه بین سرمایه گذاری و نرخ بهره:

جهت بررسی رابطه میان نرخ بهره و سرمایه گذاری به روابط بین قیمت سرمایه، تقاضا برای سرمایه و نرخ سود می پردازیم. بر اساس علم اقتصاد زمانی که نرخ یک کالا در بازار کم شود به طبع تعداد تقاضا مندان آن کالا افزایش خواهد یافت که در نتیجه این روند افزایش سرمایه گذاری اتفاق خواهد افتاد.

این جریان بالعکس نیز اتفاق می افتد یعنی در صورت افزایش ارزش یک خدمت در بازار، تقاضا برای آن کاهش می یابد و در نتیجه سرمایه گذاری نیز کم می شود. بنابراین طبق این گفته ها می توان گفت رابطه میان سرمایه گذاری و نرخ مذکور منفی می باشد.

تاپ وان مطالعه مقاله طرح کسب و کار یا بیزینس پلن را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.

آشنایی با انواع مختلف نرخ بهره

آشنایی با انواع مختلف نرخ بهره:

به طور کلی انواع نرخ بهره در پنج دسته تقسیم بندی می شوند:

• نرخ بهره طبیعی
• نرخ بهره جاری بهره (نرخ بهره بازار)
• نرخ بهره تعادل
• نرخ بهره موثر
• نرخ بهره اسمی
• نرخ بهره واقعی

در ادامه به شرح مختصر هر یک از انواع آن ها خواهیم پرداخت.

شرح نرخ بهره طبیعی:

در بازار سرمایه به منظور استفاده از کالا ها و خدمات سرمایه ای از نرخ بهره طبیعی به عنوان معیاری جهت اندازه گیری افزایش خالص در بهره وری استفاده می شود. مثال: اگر میزان بازدهی در اثر استفاده از یک نوع ماشین آلات خاص ۵۰۰ کیلوگرم برآورد شود، نرخ بهره طبیعی آن ۵۰۰ کیلوگرم در هر یک سال محاسبه خواهد شد.

شرح نرخ جاری بهره یا نرخ بهره بازار:

تقاضا و عرضه بازار تعیین کننده نرخ جاری می باشند. نرخ بهره بازار در واقع تعریف کننده نرخ بازار پول و سرمایه در کوتاه مدت است.

شرح نرخ بهره تعادل:

نرخ بهره تعادل زمانی به دست می آید که نرخ بهره بازار برابر با نرخ بهره طبیعی شود.

شرح نرخ بهره اسمی و نرخ بهره واقعی:

نرخی که بر اساس قرارداد میان شخص وام گیرنده و شخص وام دهنده معین می شود نرخ بهره اسمی خوانده می شود. به عبارت دیگر وام گیرنده باید درصد معینی سود تحت عنوان نرخ بهره اسمی به وام دهنده بپردازد.

اگر وام گیرنده قصد پرداخت درصد سود تعیین شده بدون تورم داشته باشد در واقع نرخ بهره واقعی را پرداخت خواهد کرد. برای محاسبه میزان آن باید نرخ تورم را از نرخ اسمی کسر کرد.

شرح نرخ بهره موثر:

به طور معمول بهره های مربوط به اوراق قرضه هر ۳ ماه یا ۶ ماه توسط ناشران به سرمایه گذاران پرداخت خواهد شد که در نتیجه این امر ایجاد فرصت برای سرمایه گذاران جهت سرمایه گذاری مجدد و افزایش سود و بازدهی آنان را امکان پذیر می کند.

پس لازم است ذکر کنیم که اعلام شده با نرخ بهره سرمایه گذار یکسان نخواد بود. بنابراین می توان گفت که در فواصل زمانی کوتاه تر میزان نرخ موثر بیش تر از نرخ نرمال سپرده گذار اعلام می شود و این موضوع افزایش سود سرمایه گذار را به همراه خواهد داشت.

نرخ بهره را چگونه حساب کنیم؟

برای محاسبه نرخ بهره دو روش وجود دارد: بهره ساده و بهره مرکب.

محاسبه بهره ساده: نرخ سود سالانه بر طبق میزان حساب سپرده در بانک محاسبه می شود.

فرمول:

SimpleInterrst rate: P* l*N

P= وام یا همان اصل سرمایه

I= نرخ بهره سالیانه

N= تعداد سال ها

محاسبه بهره مرکب: در این روش نرخ بهره متعلق به نرخ بهره اصلی نیز محاسبه می شود. یعنی نرخ بهره اصلی با نرخ بهره مربوط به آن جمع می شود.

فرمول:

Compound Interest:

P * (( 1+i) N -1))

نرخ بهره در ایران چگونه است؟

معمولا کشور هایی که با بحران رکود تورمی دست و پنجه نرم می کنند و از نظر اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار ندارند با نرخ بهره بانکی بالایی مواجه هستند. متاسفانه کشور ما نیز جزو پنج کشوری است که نرخ بهره در آن بالاترین است به همین علت عملا هدایت اعتبار و نقدینگی جهت تولید در عمل تقریبا ممکن نیست.

طبق تحقیقات و مشاهدات انجام شده کشور های پیشرفته و صنعتی نرخ بهره بسیار پایین و برخی منفی دارند. به عبارتی نرخ بهره یکی از اصلی ترین ملاک تعیین کننده سلامت بانکی در دنیا می باشد. بنابراین می توان اذعان کرد دولت هایی که درصدد توسعه بخشی به کشورشان هستند باید از طریق کم کردن بهره بانکی و نهایتا هدایت نقدینگی به بخش های تولید کننده زمینه اشتغال زایی و رشد را فراهم نمایند.

اوراق قرضه دولتی چیست؟

اوراق قرضه دولتی، اوراق بهاداری بر پایه‌‎های بدهی‌ (debt based bonds) می‌باشند که توسط دولت به‌منظور حمایت از هزینه‌های دولت و پرداخت تعهداتش مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اوراق قرضه دولتی می‌توانند به‌صورت دوره‌ای، بهره‌هایی را تحت عنوان بهره ‎های کوپنی (coupon payments) به شما بپردازند.

اوراق قرضه دولتی که توسط دولت‌های ملی منتشر می‌شود، معمولاً به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری کم‌ریسک محسوب می‌شود زیرا دولتی که آن‌ها را منتشر کرده است از این اوراق حمایت می‌کند.

اوراق قرضه دولتی همچنین ممکن است تحت عنوان (بدهی حکومتی – sovereign debt) نیز شناخته شوند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اوراق قرضه می‌توانید از مطلب آموزشی «اوراق قرضه چیست؟» دیدن نمایید.

نکات کلیدی:

• اوراق قرضه دولتی نشان‌دهندهٔ بدهی‌هایی می‌باشد که دولت به‌منظور رفع آن‌ها، این اوراق را منتشر کرده و آن‌ها را به سرمایه‌گذاران می‌فروشد تا بتواند مخارج دولتی را پرداخت کند.
• برخی از اوراق قرضهٔ دولتی ممکن است بهره‌هایی را به‌صورت دوره‌ای به شما بپردازند. بقیهٔ اوراق قرضه دولتی ممکن است بهره نپردازند و به جای آن، با تخفیف به شما فروخته شود.
• اوراق قرضه دولتی به‌عنوان سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک شناخته می‌شود زیرا دولت از آن‌ها پشتیبانی می‌کند. انواع مختلفی از اوراق قرضه وجود دارد که توسط خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا پیشنهاد می‌شوند و به‌عنوان امن‌ترین نوع سرمایه‌گذاری در سرتاسر جهان شناخته می‌شوند.
• به دلیل ریسک پایین‌شان، اوراق قرضه دولتی معمولاً سود و بهرهٔ کمتری به شما می‌پردازند.

توضیحات کامل در مورد اوراق قرضه دولتی

اوراق قرضه دولتی توسط دولت‌ها به منظور تأمین مالی پروژه‌ها و یا انجام عملیات‌ها منتشر می‌شوند. دپارتمان خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا اوراق منتشرشده را طی مزایده‌هایی در طول سال به‌فروش می‌رساند.

برخی از اوراق قرضه خزانه‌داری نیز در بازارهای ثانویه (secondary markets) معامله می‌شوند. سرمایه‌گذاران منفرد، که با یک مؤسسه سرمایه‌گذاری و یا یک کارگزار کار می‌کنند، می‌توانند اوراقی که از پیش منتشر شده‌اند را در این بازارها بخرند و یا به‌فروش برسانند.

اوراق قرضه خزانه‌داری به‌صورت گسترده‌ای از طریق خزانه‌داری ایالت متحده، کارگزاری‌ها و صندوق‌های قابل معامله در بورس، که شامل سبدی از اوراق بهادار می‌باشند، در دسترس می‌باشند.

اوراق قرضه با نرخ ثابت دولتی (fixed–rate government bonds) می‌توانند ریسک نرخ بهره داشته باشند که این زمانی رخ می‌دهد که در صورت افزایش نرخ بهره، سرمایه‌گذاران دارای اوراقی هستند که سود آن‌ها کمتر از سودی است که در بازار پرداخت می‌شود.

همچنین، تنها اوراق قرضه‌ای را انتخاب کنید که همراه با تورم بالا برود، نرخی که اندازه‌گیرندهٔ مقدار افرایش هزینه‌ها در یک اقتصاد می‌باشد.

اگر ریسک نرخ بهره چیست یک اوراق قرضه دولتی با نرخ بهره ثابت، به‌صورت سالانه 2 درصد به شما بهره بپردازد: اگر در نظر بگیریم که قیمت‌ها در یک اقتصاد به میزان 1.5 درصد رشد کرده‌اند، سرمایه‌گذار در حالت واقعی تنها 0.5 درصد سود به دست آورده است.

دولت‌های محلی نیز ممکن است اوراق قرضه‌ای به‌منظور تأمین هزینه‌های پروژه‌ها مانند: بنای زیر ساخت‌ها، کتابخانه‌ها و یا پارک‌ها منتشر کنند.

این اوراق قرضه، تحت عنوان اوراق قرضه شهرداری (municipality bonds) شناخته می‌شوند و معمولاً مقادیری تخفیف مالیاتی (tax advantages) را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورند.

اوراق قرضه دولتی ایالات متحده آمریکا در مقابل اوراق قرضه دولتی خارجی

خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا، ریسک سرمایه‌گذاری‌ای نزدیک به عدد صفر دارد. ریسک بسیار کم این اوراق، به دلیل پشتیبانی دولت آمریکا از این اوراق قرضه می‌باشد.

اوراق‌ قرضه‌ای که توسط خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا منتشر می‌شوند یکی از امن‌ترین نوع سرمایه‌گذاری در سرتاسر جهان می‌باشد، در حالی که اوراق ‌‌قرضه‌ای که توسط دولت‌های کشور‌های دیگر منتشر می‌شود، ممکن است درجات ریسک بالاتری همراه باشند.

با توجه به ریسک ذاتی نزدیک به صفر این اوراق، شرکت‌کنندگان بازار و تحلیل‌گران از اوراق قرضه خزانه‌داری به‌عنوان یک معیار، به‌منظور مقایسه کردن ریسک‌های همراه با اوراق بهادار استفاده می‌کنند.

اوراق قرضهٔ 10 سالهٔ خزانه‌داری نیز معمولاً به‌عنوان معیاری برای بررسی نرخ‌های بهرهٔ وام‌ها استفاده می‌شود. با توجه ریسک پایین آن‌ها، خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا تمایل دارد تا نرخ سود کمتری را برای این اوراق قرضه اعلام کند. این نرخ سود، کمتر از نرخ سود سهام و اوراق قرضه مشارکتی می‌باشد.

هر چند، اوراق قرضه‌ای که توسط دولت پشتیبانی می‌شوند، به‌خصوص آن‌هایی که در بازارهای نوظهور مبادله می‌شوند، می‌توانند شامل ریسک‌های: ریسک کشور (country risk)، ریسک‌های سیاسی (political risks) و ریسک‌ بانک مرکزی (central bank risk) باشند.

در ریسک بانک مرکزی، به این مهم توجه می‌شود که آیا سیستم بانکداری قادر به پرداخت قروض خود می‌باشد یا خیر.

سرمایه‌گذاران، خاطرات تاریکی از برخی اوراق قرضه دولتی در طی دوران بحران مالی ریسک نرخ بهره چیست آسیایی در سال‌های 1997 و 1998 به‌خاطر دارند.

در طی این بحران، کشورهای آسیایی مجبور به کاهش ارزش ارزهایشان شدند که این اتفاق بازتاب‌های زیادی را در ‌‌سرتاسر جهان ایجاد کرد. این بحران حتی باعث شد که کشور روسیه نیز نتواند به‌موقع بدهی‌هایش را پرداخت کند.

موارد استفاده از اوراق قرضه دولتی

اوراق قرضه دولتی برای تأمین مالیِ کسری‌های بودجه فدرال، به‌منظور افزایش سرمایه برای انجام پروژه‌هایی مانند پروژه‌های زیرساختی استفاده می‌شوند.

هر چند، اوراق قرضه دولتی توسط بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا همچنین به‌منظور کنترل عرضه پول در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زمانی که فدرال رزرو به بازپرداخت اوراق قرضه دولتی آمریکا می‌پردازد، مقدار عرضه پول در اقتصاد افزایش می‌بابد و فروشندگان می‌توانند مبالغی که به‌دست آورده‌اند را در بازار خرج کرده و یا سرمایه‌گذاری کنند.

هرگونه سپرده‌ای که در بانک‌ها گذاشته شده است، توسط آن مؤسسات مالی به شرکت‌ها و اشخاص قرض داده می‌شود، که خود باعث تقویت هر چه بیشتر فعالیت‌های اقتصادی می‌گردد.

مزایا و معایب اوراق قرضه دولتی

مانند تمامی سرمایه‌گذاری‌ها، اوراق قرضه دولتی نیز دارای مزایا و معایبی می‌باشند. این اوراق بهادار بر پایهٔ بدهی، مقدار مشخصی از درآمد بهره را به شما پرداخت می‌کنند.

هرچند، این سود عموماً کمتر از سود‌ دیگر تولیدات بازار می‌باشد زیرا ریسک‌هایی که این نوع از سرمایه‌گذاری دُچارش می‌شوند نیز به‌همان نسبت کمتر می‌باشد.

بازار اوراق ‌‌قرضه ‌ایالات متحده امریکا بازاری بسیار نقدینه می‌باشد، که به صاحب این اوراق اجازه می‌دهد تا آن‌ها را در بازارها به آسانی به‌فروش برسانند.

حتی ما شاهد صندوق‌های قابل معامله در بازار بورس و همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترکی هستیم که تمرکزشان را بر روی سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه خزانه‌داری ‌‌گذاشته‌اند.

اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت ممکن است زمانی که تورم در جامعه افزایش یافته و یا بهره بازارها حرکتی صعودی داشته‌اند از رقابت عقب بیفتند.

همچنین، اوراق قرضه خارجی در معرض ریسک‌های دولتی، تغییر در نرخ‌های ارزی و حتی ریسک‌های مهم‌تری مانند عدم پرداخت تعهدات مواجه می‌باشند.

برخی از اوراق قرضه خزانه‌داری ریسک نرخ بهره چیست ایالات متحده آمریکا از بند قوانین محلی و مالیات فدرال رها می‌باشند. اما، یک سرمایه‌گذار که بر روی اوراق قرضه خارجی سرمایه‌گذاری می‌کند ممکن است به درآمدهای حاصله از این سرمایه‌گذاری‌ها مقادیری مالیات تعلق گیرد.

• این اوراق به‌صورت ثابت به شما بهره می‌پردازند.
• ریسک عدم پرداخت تعهدات کمتری برای اوراق ‌‌قرضه ایالات متحده آمریکا وجود دارد.
• از مالیات‌های محلی یا ایالتی معاف می‌باشند.
• بازاری بسیار نقدینه به‌منظور فروش دوباره دارند.
• از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و صندوق‌های قابل معامله در بازارهای بورس قابل دسترسی می‎‌باشند.

• مقدار سود کمی را پیشنهاد می‌کنند.
• درصورت افزایش تورم در جامعه، نرخ بهره ثابت پیشنهاد شده توسط این اوراق قرضه از نرخ تورمی که در حال افزایش می‌باشد، عقب می‌افتد.
• زمانی که نرخ بهره در بازار افزایش می‌یابد ریسک این اوراق بالا می‌رود.
• احتمال عدم پرداخت تعهدات و دیگر ریسک‌‌ها در مورد اوراق قرضه خارجی وجود دارد.

مثال‌های واقعی از اوراق قرضه منتشرشده توسط دولت ایالات متحده آمریکا

انواع گوناگونی از اوراق قرضه ارائه‌شده توسط دولت ایالات متحده آمریکا و خزانه‌داری وجود دارند که تاریخ‌های انقضا متفاوتی دارند.

همچنین، برخی از آن‌ها مقادیر سود پرداختی مشخصی دارند، در حالی که برخی دیگر فاقد این گزینه می‌باشند.

اوراق قرضه پس‌انداز (Saving Bonds)

خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا سری اوراق قرضه (EE bonds: که از آن با نام «اوراق قرضه میهن‌پرستی» نیز یاد می‌کنند، اوراقی غیرقابل عرضه در بازار می‌باشد.) و سری اوراق قرضه پس‌انداز 1 (series 1 saving bonds) را پیشنهاد می‌کند.

این اوراق قرضه دارای ارزش اسمی بوده و مقدار سود ثابتی را پرداخت می‌کنند. اگر این اوراق به‌مدت 20 سال نگهداری شوند، به مبلغ ارزش اسمی‌شان می‌رسند و 2 برابر می‌گردند.

اوراق قرضه سری 1 به‌صورت شش ماهه، سودهایی محاسبه شده با نرخ ثانویه (که وابسته به نرخ تورم در بازار است) را دریافت می‌کند.

قبوض منتشرشده خزانه‌داری (Treasury Notes)

قبوض منتشرشده خزانه‌داری، اوراق قرضه‌ای میان‌مدت هستند که در طی 2، 3، 5 یا 10 سال منقضی می‌‌شوند. در طی این مدت، این قبوض مقدار سود ثابتی را به شما پرداخت می‌کنند.

قبوض منتشرشده توسط خزانه‌داری معمولاً دارای ارزش اسمی 1,000 دلاری می‌باشند. هرچند، قبوض منتشرشده که دارای تاریخ انقضاء 2 و یا 3 ساله هستند دارای ارزش اسمی 5 هزار دلاری می‌باشند.

با وجود اینکه این بازده‌ها به‌صورت روزانه تغییر می‌کنند، بازده قبوض منتشرشده 10 ساله در تاریخ 31 مارس 2019 در سطح 2.406 درصد بسته شد، و در همان زمان به‌مدت 52 هفته در محدودهٔ 2.341 درصد تا 3.263 درصد بوده است.

اوراق قرضه منتشرشده توسط خزانه‌داری (Treasury Bonds)

اوراق قرضه منتشرشده توسط خزانه‌داری، اوراق قرضهٔ بلندمدتی هستند که دارای تاریخ انقضا بین 10 تا 30 سال می‌باشند.

اوراق قرضه منتشرشده توسط خزانه‌داری به‌صورت 6 ماهه، به صاحب این اوراق سود پرداخت می‌کنند و دارای ارزش اسمی 1,000 دلاری می‌باشند.

این اوراق قرضه به‌جبران کسری در بودجه فدرال کمک می‌کند. همچنین، آن‌ها به‌تنظیم عرضه پول در کشور و اجرای سیاست‌های پولی ایالات متحده آمریکا کمک می‌کنند. یک اوراق قرضه 30 ساله تاریخ 31 مارس سال 2019 با بازده‌ای 2.817 درصدی بسته شد.

اوراق بهادار محافظت‌شده در برابر تورم خزانه‌داری ایالات ریسک نرخ بهره چیست متحده آمریکا (Treasury Inflation-Protected Securities, TIPS)

اوراق بهادار محافظت شده در برابر تورم خزانه‌داری، اوراق بهاداری است که توسط خزانه‌داری منتشر می‌شود. این اوراق بهادار از سرمایه‌گذاران در برابر اثر منفی افزایش قیمت‌ها محافظت می‌کند.

ارزش هر یک از آن‌ها همراه با افزایش تورم، افزایش پیدا کرده و با کاهش تورم نیز کاهش پیدا می‌کند. این اوراق، شاخص قیمت مصرف‌کنندگان (Consumer Price Index) را دنبال می‌کند.

اوراق بهادار محافظت‌شده در برابر تورم، مقدار سود ثابتی را که در طی مزایده این اوراق قرضه مشخص شده‌اند به‌صورت 6 ماهه می‌پردازند.

با این وجود، مقادیر سود پرداخت‌شده متغیر می‌باشند زیرا که این نرخ‌ها بر روی مقدار اصلی هر سهم اعمال می‌شوند.

اوراق بهادار محافظت‌شده در برابر تورم دارای تاریخ‌های انقضا 5 ساله، 10 ساله و 30 ساله می‌باشند. در تاریخ 29 مارس سال 2019، یک اوراق بهادار محافظت‌شده در برابر تورم با نرخ سود سالانه 0.875 درصدی به‌حراج گذاشته شد.

نکتهٔ مهم: اوراق قرضهٔ دولتی می‌توانند مجموعه‌ای از بازگشت سرمایهٔ زیاد و همچنین امنیت را به شما پیشنهاد دهند.

هر چند، سرمایه‌گذاران باید آگاه باشند که گاهی اوقات دولت‌ها فاقد توانایی بازپرداخت بدهی‌هایشان هستند و یا حتی علاقه‌ای به انجام این کار ندارند.

اگر علاقه مند به یادگیری بیشتر در این حوزه هستید می‌توانید از نقشه راهنمای دیجی کوینر به نام «درخت یادگیری» دیدن نمایید که از نقطه ابتدایی تا انتهای مسیر را ریل گذاری کرده است.

شما با مطالعه درخت یادگیری تا حد مطلوبی دانش خود را افزایش داده‌اید اما برای حرفه ای شدن و انجام معاملات در این بازار نیاز به یک راهنمای مجرب ریسک نرخ بهره چیست و با تجربه دارید.

مجموعه دیجی کوینر بر آن است که با برگزاری کلاس‌های آموزشی تجریبات چند ساله خود را در اختیار هم وطنان عزیز قرار دهد تا در این بحران اقتصادی بتوانند در آمد دلاری کسب نمایند. (تاریخ برگزاری کلاس‌ها متعاقبا از طریق وب‌سایت اعلام خواهد شد.)

تیم تحریریه دیجی کوینر

این مقاله به کوشش هیئت تحریریه دیجی کوینر تولید شده است. تک تک ما امیدواریم که با تلاش خود، تاثیری هر چند کوچک در آگاه سازی فعالان حوزه رمز ارزها و بازارهای مالی داشته باشیم.

چگونه رابطه ریسک و بازده ، قدرت تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد؟

ریسک و بازده در مدیریت مالی و اقتصادی همانند دو کفه یک ترازو هستند که تعادل بین آن‌ها در رسیدن به موفقیت‌های مالی کم‌خطر و ایمن بسیار حائز اهمیت است. درواقع افراد با توجه به میزان ریسکی که انجام می‌دهند، متناسب با آن بازده و نتیجه متفاوتی خواهند داشت. ازآنجایی‌که رابطه ریسک و بازده در تجارت و اقتصاد خرد و کلان جایگاه بسیار مهمی دارد، در ادامه این مطلب به تشریح و شفاف‌سازی بیشتر آن پرداخته می‌شود.

بررسی رابطه کلی ریسک و بازده :

ریسک و بازده دو مفهوم جدا از هم و قابل‌تفکیک از ریسک نرخ بهره چیست یکدیگر نیستند و در کنار هم معنا پیدا می‌کنند. به‌عبارتی‌دیگر در هنگام سرمایه‌گذاری همیشه دو حالت وجود دارد یا سود و زیان آن از همان ابتدا روشن و واضح است یا این‌که هیچ چیزی صد درصد مشخص نیست و باید ریسک کرد تا بازده آن معلوم شود. بنابراین هر چه فرد بیشتر ریسک کند به همان اندازه احتمال شکست یا پیروزی و در اصل بازده او نیز بیشتر است. برای شناخت بهتر رابطه بازده و ریسک تعاریف متفاوتی را به کار می‌برند که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

انحراف معیار ریسک و بازده :

ازآنجایی‌که ریسک مفهومی نسبی دارد برای درک بهتر و به دست آوردن نتایج احتمالی آن از محاسبات آماری استفاده می‌کنند که انحراف معیار بهترین انتخاب جهت نشان دادن رابطه ریسک و بازده است. به‌ همین منظور چنانچه یک موقعیت مالی دارای انحراف معیار ریسک رو به بالا و زیادی باشد، پتانسیل بازده بیشتری نیز در آن وجود دارد و بالعکس. اما باید توجه کرد که این بازده فقط به معنای سود بیشتر نیست بلکه با ریسک بیشتر، ممکن است ضرر بیشتری هم در نتیجه و بازده کار عاید سرمایه‌گذار شود. حتی خطر از دست رفتن تمام سرمایه نیز در ریسک بالا وجود دارد که در این مورد بازده صفر خواهد بود.

ریسک برابر با اختلاف بازده اصلی با بازده مورد انتظار :

اکثر سرمایه‌گذاران معتقدند که بازده و نتیجه‌‌ای که در ابتدا انتظار می‌رود به آن دست یابند با میزان بازده واقعی و پس از انجام کار متفاوت است که با به دست آوردن اختلاف میان این دو، ریسک یا احتمال آن سرمایه‌گذاری یا موقعیت مالی نیز مشخص می‌شود. بنابراین هر چه اختلاف بازده‌ واقعی و مورد انتظار کمتر باشد، ریسک کمتری هم وجود دارد و با افزایش این اختلاف، فرد باید ریسک بیشتری کند. بهترین مثال برای درک این موضوع احتمال برنده شدن فرد در یک مسابقه بخت‌آزمایی است که در با خرید برگه شانس یا جایزه اصلی (بازده موردانتظار) را خواهد برد ریسک نرخ بهره چیست و یا هیچ چیزی (بازده واقعی) عاید او نخواهد شد. بنابراین احتمال (ریسک) شرکت در آن بسیار بالا است.

انواع ریسک :

به‌طور‌کلی بر اساس این‌که ریسک تحت تأثیر عوامل داخل یا خارج از شرکت یا بنگاه اقتصادی به جود آمده، به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

۱. ریسک سیستماتیک :

چنانچه ریسک از عوامل دولتی یا عوامل بازار هدف که خارج از دسترس سرمایه‌گذار هستند، ناشی شده باشد.

۲. ریسک غیرسیستماتیک :

این دسته از ریسک‌ها ربطی به عوامل خارج از دستگاه یا شرکت نداشته و به سیاست‌ها و تصمیمات اتخاذشده در داخل مجموعه برمی‌گردد. مانند نرخ ارز

عوامل ایجادکننده ریسک :

اما عواملی سبب به وجود آمدن ریسک سیستماتیک یا غیرسیستماتیک می‌شود، متنوع و مختلف هستند که در ادامه نگاهی گذرا به برخی از آن‌ها می‌کنیم:

۱. بازار :

شاید اصلی‌ترین عامل تأثیرگذار در ریسک که سیستماتیک بوده و تحت کنترل سرمایه‌گذاران نیست را می‌توان نوسان بازار ناشی از جنگ، تحریم، رکود اقتصادی، تغییرات در سیاست‌های اقتصادی و امثال آن دانست که سبب تغییرات در بازده شده و ریسک بازار را ایجاد می‌کنند. ریسک‌های که اغلب غیرقابل‌پیش‌بینی بوده و در سود و زیان سرمایه‌گذاری تأثیر مستقیمی دارد.

۲. نرخ ارز :

ارزش پول خارجی نسبت به پول رایج در یک کشور را نرخ ارز گویند که معمولاً دارای نوسانات زیاد و بالا‌ و پایین شدن است. نرخ ارز یکی از عوامل مؤثر در ریسک است که از آن به‌عنوان ریسک نرخ ارز یاد می‌کنند. درواقع می‌توان گفت با تغییر در بازده سهام، نرخ ارز دچار نوسان می‌شود.

بنابراین برای بازرگانان و افرادی که در کار واردات و صادرات هستند همواره ریسک نرخ ارز وجود دارد که جز ریسک‌های سیستماتیک است. با بالا رفتن نرخ ارز، واردکننده مجبور است با قیمت بیشتر محصول را وارد کنند بنابراین اغلب سود کمتری نصیبش خواهد شد. اما این وضع به سود صادرکنندگان بوده که با صادر کردن کالاهای داخلی به سود بیشتری عاید او شود.

۳. نرخ بهره :

سود یا زیان حاصل از مشارکت در سرمایه‌گذاری‌ها را نرخ بهره گویند که یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در ریسک است. سرمایه‌گذار هنگامی‌که اوراق مشارکتی با ارزش پایین تهیه می‌کند، ریسک نرخ بهره را به جان خریده است. زیرا با نوسانات نرخ بهره، بازده و سود او کم یا زیاد شده و متغیر است.

۴. تورم :

با افزایش تورم، قدرت خرید کاهش در نتیجه تقاضا در بازار کم می‌شود که از آن به‌عنوان ریسک قدرت خرید یاد شده و جز عوامل ایجادکننده ریسک سیستماتیک محسوب می‌شود. همچنین ریسک ناشی از تورم باعث پایین آمدن ارزش سهام نیز می‌گردد که درواقع به‌نوعی ریسک نرخ بهره به وجود می‌آورد.

۵. کسب‌وکار :

هنگامی‌که یک سرمایه‌گذار در یک کسب‌وکار یا یک محصول خاص سرمایه‌گذاری می‌کنند ریسک تجاری کرده است. زیرا با نوسانات قیمت آن محصول، بازده و سود او نیز تغییر خواهد کرد. مانند سرمایه‌گذاری بر روی طلا که با بالا و پایین رفتن قیمت، سرمایه‌گذار سود یا زیان خواهد کرد.

۶. امور مالی :

این نوع ریسک ناشی از تصمیمات شرکت یا سرمایه‌گذار بوده و درواقع ریسکی غیر سیستماتیک که به آن ریسک مالی گفته می‌شود. مانند وقتی‌که تقاضای دریافت وام می‌کند، میزان بدهی‌ها را در مقابل نقدینگی افزایش می‌دهد و چنانچه نتواند اقساط آن را به‌راحتی و در زمان مقرر پرداخت نکند، دچار ضرر شده و حتی امکان ورشکستگی نیز وجود دارد.

همان‌طور که اشاره شد، رابطه ریسک و بازده خطی بوده و هر دو با هم معنا پیدا می‌کنند. عوامل بسیاری باعث به وجود آوردن تغییرات در بازده موردانتظار و بازده واقعی ریسک نرخ بهره چیست می‌شود که ریسک‌های متفاوتی را ایجاد می‌کنند که برخی از این عوامل خارجی و برخی از داخل مجموعه نشاءت می‌گیرند. میزان شناخت این عوامل و بازار و نیز اتخاذ تصمیمات درست و به‌جا، قدرت ریسک‌پذیری شرکت یا فرد را نشان می‌دهد.

ریسک نرخ بهره چیست

عنوان مقاله : ريسک، انواع و مفاهيم آن در صنعت بانکداري

نويسنده : محمد روشن [1]

سابقه ريسک در صنعت بانکداري به اندازه فعاليت اين صنعت قدمت دارد و علي رغم ايجاد تنوع در خدمات و نوآوري در بانکداري، ريسکها نه تنها کاهش نداشته بلکه افزايش نيز يافته است زيرا گسترش فعاليتهاي بانکي از جمله ايجاد بانکداري الکترونيک، ورود به حوزه هاي بانکداري بين المللي و بروز بحران هاي مالي، ريسك‌هايي جديد را به همراه داشته است. وجود عواملي متعدد از جمله بين المللي بودن فعاليت بانکها، افزايش فعاليت و نوآوري در صنعت بانکداري، ايجاد بحرانهاي مالي و ورشکستگي، عدم توانايي وام گيرندگان در بازپرداخت بدهي و پيچيده شدن معادلات و روابط اقتصادي ناشي از جهاني شدن از ديرباز تا کنون سبب شده که پديده ريسک همواره به عنوان يک تهديد، فعاليت بانکها را تحت تهديد جدي قرار دهد. از جمله اين عوامل مي توان به احتمال عدم وصول وامها در سررسيدهاي مقرر، در معرض آسيب قرار گرفتن داراييها، ريسک مالي [2] و افزايش زيان ناشي از ترکيب نامناسب ترازنامه اشاره کرد. لزوم توجه به مديريت ريسک در صنعت بانکداري هنگامي بارزتر مي گردد که عوامل درون و برون سازماني از جمله مديران، سهامداران، سپرده گذاران، نهادهاي دولتي و نهادهاي بين المللي مانند کميته بازل [3] به اين مهم توجه اي ويژه دارند.

از ريسک تعاريف متعددي ارايه شده است که وجه مشترک آنها در عدم اطمينان و احتمال رخداد زيان و خسارت مي باشد. ريسک در لغت عبارت است از خطر و اقدام به امري که احتمال خطري در آن باشد[4] و در اصطلاح به معناي انحراف بازده واقعي از بازده مورد انتظار مي‌باشد. ريسک از نظر مفاهيم مالي به دو بخش سيستماتيک و غير سيستماتيک تقسيم ریسک نرخ بهره چیست مي‌گردد.

· ريسک سيستماتيک ( Systematic Risk )

به تغييرات منفي و ريسک هاي نرخ تغييرات سود، نرخ تورم، نرخ تغييرات برابري ارزهاي بيگانه با پول ملي و ريسک هاي سياسي و بازار که کليه اوراق بهادار را تحت تاثير قرار مي دهند، ريسک سيستماتيک يا غير قابل اجتناب گفته مي‌شود. مديريت و کاهش ريسک سيستماتيک توسط موسسه يا بانک، به دليل برون زا بودن بسيار دشوار بوده و تقريباً غير ممکن است.

· ريسک غير سيستماتيک ( Nonsystematic Risk )

به ريسک‌هاي قابل اجتناب يا ريسک‌هايي که تنها بر يک يا چند ورقه خاص از اوراق بهادار اثر گذار باشند، ريسک غير سيستماتيک گفته مي‌شود که از آن جمله مي‌توان به ريسک اعتباري، ريسک مالي، ريسک نقدينگي و ريسک عملياتي اشاره کرد. نکته مهم آن که، ريسک غيرسيستماتيک را مي‌توان از طريق ايجاد تنوع، مديريت بهينه دارايي‌ها و بدهي‌ها و انتخاب صحيح اوراق بهادار کاهش داد.

نکته مهم آن که، ريسک غير سيستماتيک را مي توان از طريق ايجاد تنوع و انتخاب صحيح اوراق بهادار کاهش داد.

رشد و نوآوري سريع در بازارهاي مالي بين المللي به همراه بحران‌هاي مالي سبب گرديده تا بانک‌ها علاوه بر ورود به حوزه‌هاي جديد، با تحولاتي نوين نيز روبرو شوند در اين راستا از اواخر دهه 1980 ميلادي به تدريج از سود عمليات متعارف بانک‌ها کاسته گرديد و الزاماتي جديد مانند کفايت سرمايه (در راستاي کاهش ريسک فعاليت بانک‌ها) افزايش يافت. بانک‌ها با توجه به نوع فعاليت خود، در معرض ريسك‌هاي متعددي اعم از ريسك‌هاي برون سازماني و درون سازماني قرار دارند.

1- ريسك‌هاي برون سازماني

ريسك‌هاي برون سازماني ناشي از فعاليت‌هاي مستقيم يک بانک نيستند بلکه از شرايط اقتصادي، سياسي و قانوني کشور ناشي مي شوند به نحوي که اثرات نامطلوب هر يك از اين شرايط، فعاليت بانک‌ها را تحت تاثير جدي قرار داده و ادامه فعاليت آنها را با بحران مواجه مي‌سازد بنابراين کنترل اين‌گونه ريسک‌ها به وسيله بانک‌ها بسيار دشوار مي‌باشد زيرا منشاء آنها بيرون از محيط بانک‌ها مي‌باشد. از جمله ريسك‌هاي برون سازماني مي‌توان ریسک نرخ بهره چیست به ريسک بازار (تغييرات نرخ ارز، تغييرات نرخ سود سپرده ها و تغييرات قيمت سهام در اختيار بانک‌ها)، تصميمات کلان اقتصادي دولت و نهادهاي دولتي، بحران‌هاي مالي داخلي و بين‌المللي، بحران‌هاي بانکي و ساير ريسك‌هاي برون زا اشاره کرد. از آنجايي که ريسک بازار به تنهايي قادر است فعاليت يک بانک را تهديد کند، در اين بخش مفهوم آن بيان مي‌شود :

· ريسک بازار (Market Risk )

ريسک بازار به دليل تغييرات نامساعد در ابزارهاي سرمايه‌اي، پول رايج کشور، نرخ سود سپرده‌ها و نرخ تبديل ارزهاي بيگانه به وجود مي‌آيد به نحوي که عدم مديريت صحيح و به موقع هر يک از آنها مي‌تواند ساختار مالي و سود و زيان بانک را تحت تاثير جدي قرار دهد. منشاء رخداد ريسک بازار به عوامل بيرون از بانک ارتباط دارد اما مديريت آن به درون بانک بر مي‌گردد.

2- ريسك‌هاي درون سازماني

ريسك‌هاي درون سازماني، ناشي از فعاليت‌هاي دروني بانک‌ها و داراي منشاء درون بانکي مي‌باشند. از جمله ريسك‌هاي درون سازماني مي‌توان به ريسك‌هاي اعتباري، عملياتي، نقدينگي و مالي (ترکيب نامناسب دارايي‌ها، بدهي‌ها و سرمايه در ترازنامه و درآمدها و هزينه در سود و زيان و همچنين نسبت کفايت سرمايه) اشاره کرد. از آنجايي که اين موارد از درون و ساختار بانک نشات مي‌گيرند لذا اثرات نامطلوب اين‌گونه ريسک‌ها را مي‌توان از طريق کنترل و مديريت صحيح حذف نمود. در اين بخش به دليل اهميت ريسك‌هاي درون سازماني، هر يک از موارد تشريح مي‌شوند :

· ريسک اعتباري (Credit Risk)

اين ريسک هنگامي رخ مي‌دهد که گيرنده تسهيلات يا تعهدات، توانايي پرداخت اصل و فرع بدهي خود در سررسيد مقرر را ندارد يا آنها را با تاخير تسويه مي‌کند که در اين صورت گرَدش وجوه نقد و نقدينگي بانک تحت تاثير قرار مي‌گيرد. ريسک اعتباري از خصوصيات ذاتي فعاليت بانک‌ها (اعطاي تسهيلات و تعهدات) به وجود مي‌آيد بنابراين مديريت ريسک اعتباري به دليل ساختار ترازنامه بانک‌ها که بخش اعظم آن را تسهيلات و تعهدات تشکيل مي‌دهد از اهميت زيادي برخوردار است به نحوي که در صورت عدم مديريت صحيح ريسک اعتباري، فعاليت بانک و عدم تحقق سودهاي پيش‌بيني شده، متاثر مي‌گردد. جهت کنترل ريسک اعتباري مواردي از قبيل مديريت پرتفوي اعتباري، کيفيت پرتفوي اعتباري، تعيين سياست و عوامل محدودکننده ريسک اعتباري، طبقه‌بندي صحيح دارايي‌هاي تسهيلاتي، تدوين روش بهينه اخذ وثائق و تعيين روش ذخيره گيري مناسب مي بايست مد نظر قرار گيرند.

· ريسک عملياتي(Operational Risk)

ريسک عملياتي از کارکرد نامناسب افراد، سيستم‌ها و فرايندهاي کاري بانک‌ها ناشي مي‌شود به نحوي که در صورت عدم رعايت استانداردهاي لازم در اين موارد، ريسک عملياتي قادر است فعاليت يک بانک را در سطح ملي و بين‌المللي تحت تاثير جدي قرار دهد.

هر يک از موارد مذکور مي‌توانند فعاليت رو به رشد سودآوري و جذب منابع بانك را آهسته يا متوقف کند که در اين صورت به بانک خسارت وارد مي‌شود، بنابراين امروزه مديريت ريسک عملياتي و تجزيه و تحليل روشهاي كاري جهت کاهش خطرات، پيروي از استانداردهاي موجود و نهادينه نمودن مديريت ريسک همواره در دستور کار بانک‌ها قرار دارد.

· ريسک نقدينگي (Liquidity Risk )

ميزان تقاضاي وجوه نقد در هر بانک به ساختار دارايي‌ها و بدهي‌هاي آن بستگي دارد. بانک‌ها براي پوشش نوسانات اقلام ترازنامه و توسعه مالي به نقدينگي نيار دارند زيرا توان نقدينگي بانک نشاندهنده قابليت پرداخت وجوه سپرده‌گذاران و ساير بدهي‌ها در سررسيد مقرر و همچنين پرداخت تسهيلات و انجام سرمايه‌گذاري جهت کسب سودآوري است، حال چنانچه مديريت نقدينگي به صورت صحيح صورت نگيرد، مي‌تواند ريسك‌هاي متعددي از جمله ريسک عدم تامين به موقع نقدينگي مورد درخواست مشتريان، ريسک از دست رفتن شهرت و از بين فتن فرصت سرمايه‌گذاري و كاهش سودآوري را به وجود آورد. مديريت جريان‌هاي وجوه نقد مورد انتظار در صنعت بانکداري از اهميت زيادي برخوردار است بنابراين خط‌ومشي مديريت نقدينگي بايد با در نظر گرفتن نيازهاي کوتاه مدت، ميان‌مدت و بلندمدت و از طريق تطابق زماني سررسيد دارايي‌ها و بدهي‌هاي بانک و تخمين رفتار مشتريان (در رابطه با مراجعه ‌آن‌ها جهت دريافت وجوه نقد) صورت گيرد.

ارتباط سيستم کنترل داخلي [5] و مديريت ريسک [6] :

كنترل داخلي فرايندي است که به‌وسيله مديريت و ساير کارکنان طراحي و اجرا مي‌شود تا از دستيابي به اهداف واحد مورد رسيدگي در زمينه قابليت اعتماد گزارشگري مالي، اثربخشي و کارايي عمليات و رعايت قوانين و مقررات مربوط، اطميناني معقول بدست آيد. از اين رو، کنترلهاي داخلي براي شناسايي آن دسته از ريسك‌هاي تجاري طراحي و اجرا مي‌شود که دست‌يابي به هريک از اين اهداف را تهديد مي‌کند. كنترلهاي داخلي از اجزاي زير تشکيل مي‌شود :

· محيط کنترلي، فرايند ارزيابي خطر توسط واحد مورد رسيدگي، سيستم اطلاعاتي (فرايندهاي تجاري مربوط در ارتباط با گزارشگري مالي و اطلاع‌رساني)، فعاليت‌هاي کنترلي و نظارت بر کنترل‌ها

همان‌گونه كه ملاحظه مي‌شود مديريت اجزاي كنترل داخلي به دليل اثر گذاري احتمالي بر خدمات ریسک نرخ بهره چیست و محصولات بانك از اهميت زيادي برخوردار است، به طور يقين مي‌توان گفت كه به كارگيري كنترل‌هاي داخلي و كاهش ريسك داراي رابطه‌اي معكوس مي‌باشند زيرا افزايش کنترل‌هاي داخلي منجر به كاهش ريسك خواهد شد و از طرفي ديگر كاهش كنترل‌هاي داخلي سبب افزايش انواع ريسك‌هاي بانكي مي‌گردد. وظيفه برقراري كنترل‌هاي داخلي و نظارت بر پياده‌سازي آن بر عهده سازمان ذيربط مي‌باشد بنابراين آنها با قبول سطح كنترل‌هاي داخلي كمتر از حد استاندارد، عملاً با احتمال پذيرش سطح بالاتري از ريسك مواجه مي‌گردند و از طرفي ديگر، افزايش سطح كنترل‌هاي داخلي و ارتقاي آن به حد استاندارد سبب كاهش انواع ريسك به ويژه در حوزه ريسك‌هاي عملياتي خواهد شد.

ريسک‌ها در فعاليت‌هاي بانکي اموري مجازي نيستند بلکه واقعياتي انکار ناپذير مي‌باشند که ضرورت مديريت علمي آنها به جهت اثرات بالقوه و بالفعل ضروري است. استقرار مديريت ريسک در بانک‌ها منجر به کاهش زيانهاي احتمالي ناشي از ريسک معاملات و فعاليت‌هاي بانکي مي‌گردد که در اين صورت زمينه ارتقاي سطح عملکرد و افزايش سود و ثروت سهامداران فراهم مي‌شود، بنابراين هر اندازه کنترل ريسک در دستور کار قرار گيرد، با حرکت از سوي عدم اطمينان کامل به سوي عدم اطمينان نسبي از ميزان ريسک نيز کاسته مي‌شود.

1- گرونينگ، هني‌ون و سونيا براجويچ براتانوويج. تجزيه و تحليل و مديريت ريسك بانكي . ترجمه توسط حسن بختياري و بهروز خدارحمي. انتشارات موسسه عالي بانكداري ايران. چاپ اول. سال 1390

2- روشن، محمد و بابك تصاعديان. بانكداري خارجي 2 . انتشارات جنگل با همكاري دانشگاه آزاد اسلامي. چاپ اول . سال 1386

3- گروه تحقيق و توسعه شركت تحليل‌گران سيستم. مديريت ريسك عملياتي . انتشارات آشيان. چاپ اول. سال 1389

4- فلاح شمس، مير فيض و مهدي رشنو. مديريت ريسك اعتباري . انتشارات دانشكده علوم اقتصادي. چاپ اول. سال 1387

[1] . كارشناس ارشد حسابداري

[3] . كميته بازل (بال) به عنوان يكي از فعال ترین نهادهاي بین المللی در زمينه نظارت بانکی محسوب مي‌شود. اعضاي این کمیته متشكل از نمایندگان ارشد بانک‌های مرکزی تعدادی از کشورهای عمده صنعتی دنیا معمولا هر سه ماه یک بار توسط بانک تسویه های بین‌المللی به عنوان دبیرخانه دایمی آن در شهر بازل سویس تشکیل جلسه می‌دهند. به دلیل تشکیل جلسات مذکور در شهر بازل، به کمیته بازل معروف شده است. کمیته بازل دارای قدرت قانونی نیست، لکن اکثر کشورهای عضو به طور ضمنی موظف به اجرای توصیه های آن مي‌باشند.

تحدب (convexity) در اوراق قرضه چیست؟ صفر تا صد

تحدب معیاری از انحنا یا درجه منحنی در رابطه‌ی بین قیمت اوراق قرضه و بازده آن است. تحدب یک ابزار مدیریت ریسک است که برای اندازه‌گیری و مدیریت ریسک پرتفوی استفاده می‌شود. همچنین تحدب نشان می‌دهد که چگونه دیرش اوراق قرضه با تغییر نرخ بهره تغییر می‌کند. همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید، اوراق قرضه‌ی A تحدب بالاتری نسبت به اوراق قرضه‌ی B دارد، که نشان می‌دهد اگر همه چیز برابر باشد، با افزایش یا کاهش نرخ بهره، اوراق قرضه A همیشه قیمت بالاتری نسبت به اوراق قرضه B خواهد داشت.

تحدب (convexity) در اوراق قرضه

برای کاهش خطا‌ی دیرش از تحدب استفاده می­‌کنیم که مشتق دوم تغییرات قیمت نسبت به تغییرات نرخ بهره است. استفاده از تحدب، خطا را کاهش می‌دهد. اگر بخواهیم خطا را کاملاً پوشش دهیم، باید مشتقات مراتب دیگر را هم در نظر بگیریم. پس برای در نظر گرفتن تغییر غیرخطی قیمت نسبت به تغییرات نرخ بهره، از تحدب استفاده می‌­شود.

فرمول تحدب (convexity) در اوراق قرضه

فرمول تحدب را در زیر مشاهده می‌کنید.

در رابطة فوق؛ C ارزش کوپن، r نرخ بهره،k دورهٔ سرمایه‌­گذاری، B ارزش اسمی، T زمان تا سررسید و P قیمت اوراق است.

رابطه‌ی تحدب و دیرش

با افزایش دیرش، تحدب با نرخ تصاعدی افزایش می­‌یابد. افزایش زمان تا سررسید باعث افزایش تحدب می­‌شود. در صورت ثابت ­ماندن زمان تا سررسید، افزایش نرخ بهره باعث کاهش تحدب می­‌شود. اوراق با سود صفر دارای حداقل تحدب می­‌باشد. اگر معیار تحدب را در نظر بگیریم، درصد تغییرات قیمت با توجه به تغییرات نرخ بهره برابر خواهد بود با:

رابطه‌ی تحدب و دیرش

مثال تحدب در اوراق قرضه

ارزش اوراق قرضهٔ 20 سالهٔ دولتی با ارزش اسمی 1000 دلار و با کوپن سالانهٔ 10 درصدی با فرض نرخ بهرهٔ 10 درصد برابر با 1000 دلار است. دیرش تعدیل‌شده در این قیمت را برابر ۸٫۵۱ درصد محاسبه کردیم و به ازای افزایش یا کاهش یک درصدی نرخ بهره، قیمت اوراق قرضه به صورت تقریبی ۸٫۵۱ درصد کاهش یا افزایش می‌یافت. حال با در نظر گرفتن اثر تحدب (که با استفاده از فرمول تحدب برابر با ۱۱۶٫۲۱ محاسبه می‌شود) درصد تغییرات قیمت به ازای یک درصد کاهش در نرخ بهره برابر است با:

مثال تحدب ۱

این بدین معناست که با یک درصد کاهش نرخ بهره، قیمت ۰۹/۹ درصد افزایش می‌­یابد. هم­چنین درصد تغییرات قیمت به ازای یک درصد افزایش در نرخ بهره برابر است با:

مثال تحدب ۲

این بدین معناست که با افزایش یک درصد نرخ بهره، قیمت ۷٫۹۳ درصد کاهش می‌­یابد. بنابراین، تأثیر نرخ بهره بر قیمت زمانی که این نرخ کاهش می‌­یابد متفاوت از زمانی است که این نرخ افزایش می­‌یابد. در واقع تحدب مانند بتا در سهام عامل اندازه­‌گیری ریسک سیستماتیک (نسبت به بهره) در اوراق قرضه است.

تحدب مثبت و منفی به چه معناست؟

اگر دیرش اوراق قرضه با افزایش بازدهی افزایش یابد، گفته می‌شود که اوراق تحدب منفی دارد. به عبارت دیگر، با افزایش بازدهی، قیمت اوراق با نرخ بیشتری نسبت به زمانی که بازدهی کاهش یافته بود، کاهش می‌یابد. بنابراین، اگر یک اوراق تحدب منفی داشته باشد، دیرش آن با کاهش قیمت افزایش می‌یابد و بالعکس.

تحدب مثبت و منفی

اگر دیرش اوراق قرضه افزایش یابد و بازدهی آن کاهش یابد، می‌گوییم که اوراق تحدب مثبت دارد. به عبارت دیگر، با کاهش بازده، قیمت اوراق با نرخ یا دیرش بیشتری نسبت به افزایش بازدهی افزایش می‌یابد. تحدب مثبت منجر به افزایش بیشتر قیمت اوراق می‌شود. اگر اوراق قرضه تحدب مثبت داشته باشد، معمولاً با کاهش بازدهی در مقایسه با کاهش قیمت هنگام افزایش بازده، افزایش قیمت بیشتری را تجربه می‌کند.